Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 98. Sayı (Eylül 2016)

24 Su ve Çevre Teknolojileri / Eylül 2016 www.suvecevre.com SU DÜNYASI ENİS BURKUT enis@burkut.com.tr Suyun Doyumu Sonucunda Oluşan Kr staller n Önlenmes Suyun bazı yonlara doyumu sonucunda su tes satında ve su kullanan ek pmanda kr staller oluşur, bu da su s stem ne zarar ver r. “H avanın Doyumu”, “Suyun Doyumu” denlnce aklı- nıza ne gelr? Bu konu çn bazı yazılarda havanın ve suyun “Satürasyonu” deym de kul- lanılıyor, ancak bz bu yazımızda, daha anlaşılır olan “Suyun Doyumu” deymn terch edeceğz. “Havanın Doyumu” herkesn kolayca anladığı br tabat olayı olduğu çn önce kısaca bu olaya değnelm k “Suyun Doyumu” konusuna geçşmz kolaylaşsın. Soluduğumuz hava çnde gaz fazında olan su buharı da bulunur. Hava, su buharına doyduğunda hava- nın çndek buharın br kısmı yoğuşur, yan buhar fazından katı faza dönüşür. Tabatta gördüğümüz çğ, kırağı, yağ- mur, kar ve dolu, havanın su buharına doyumu sonucunda oluşur. Benzer br şeklde, su çnde “yon” olarak bulunan bazı mneraller, suyun bu yonlara doyumu sonucunda katı fazına dönüşür ve “krstal” şeklnde sudan ayrılır. “Na” ve “Cl” gb bazı yonlar su çnde çok mktarda buluna- blrler; çünkü suyun bu yonlara doyum noktası çok yüksektr. Buna karşın, “Ca”, “Mg”, “SO 2 ” gb yonlara karşı suyun doyum sınırı düşüktür ve bu yonların oluşturduğu katı csmler evlermzden sanay şletmelerne kadar su sstemne ve su le çalışan chazlara zarar verr. Suyun doyumu sonucunda olu- şan ve halk dlnde “kreç”, “kreç taşı” olarak adlandırılan katı maddeler yal- nızca “Kalsyum-Ca” yonu le değl, “Magnezyum-Mg” ve “Slkat-SO 2 ” yonları le de oluşur. Su sstemlernde oluşan Kalsyum ve Magnezyum krs- taller hem sudak mktar artışından kaynaklanan doyum le ve hem de suyun sıcaklığının artışından kaynak- lanan doyum le oluşur. Oysa “Slkat” krstal sudak “mktar” artışından kay- naklanan doyum sebebyle meydana gelr. Şöyle de anlatılablr: su ısındıkça suyun Slkat’a karşı doyum sınırı yükse- lr, yan su ısındıkça Slkatı çözer, buna karşılık su ısındıkça sudak Kalsyum ve Magnezyum yonlarının krstal yapma meyl artar. Tab k suyun pH dereces de suyun doyum sınırını etkler. Suyun pH dere- ces düşük olduğunda özellkle “Ca” ve “Mg” yonlarına karşı suyun doyum sınırı daha yüksek olur. Evsel yerlerde, suyun doyuma ulaş- ması sonucunda yonların krstalleşmes le zarar gören ekpmanın brkaçı şun- lardır: Her tür su ısıtıcısı, çaydanlık, çay/ kahve maknaları, bulaşık ve çamaşır makneler, sıcak su boruları vs. Sanay şletmelernde suyun doyuma ulaşması sonucunda yonların krstalleşmes le zarar gören ekpman- ların brkaçı: Yıkama maknaları, buhar kazanı, soğutma kules, otoklav, eva- poratf kondenser, ters ozmoz chazı, EDI-Elektro De İyonzasyon chazı gb ekpmanlar. Suyun doyuma ulaşmasına karşın kullanılan “Taş Önler” (Antskalant) kmyasalının hesaplanması le lgl br blgsayar programını bz çok sık kulla- nıyoruz. Bu programın verdğ hesaplar ve şemalar yardımıyla sudak yonla- rın ne mktar artışı le suyun doyuma