Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 96. Sayı (Temmuz 2016)

Bir sonraki kademede yer alan dam- latmalı filtre veya biyodiskin mekanik ekipmanları olması nedeni ile, tesisin başındaki ızgaranın da özellikle yağışlı dönemlerde olumsuz etkilenmemesi için mekanik temizlenebilir tipte seçil- mesi tavsiye edilmektedir. Damlatmalı filtre: Gerekli filtre hac- minin belirlenmesinde Tablo 14’de veri- len değerler kullanılabilir. Dolgu malzemesi AR ≈ 200 m 2 /m 3 olan sistemde tıkanmalar gözlenebilir. Filtre yatağının yüksekliği 3 ila 4,5 m arasında seçilmelidir. Damlatmalı filtre besleme pompasının geri devir debi oranı RV = 1 ve/veya damlatmalı filtre girişindeki BOİ5 karışım konsantras- yonu cm ≤ 120 mg/L olacak şekilde tasarlanmalıdır. Yüzey yükleri işletme tecrübelerine dayanarak aşağıdaki gibi seçilebilir: BOİ5 giderimi için boyutlandırılan damlatmalı filtrelerde qA(1+RV) (m/ sa) değeri BR kg/(m 3 gün) değerinin 1,5 ila 2,5 katı olmalıdır. Nitrifikasyon için boyutlandırılan filtrelerde ise qA(1+RV) (m/sa) değeri BR kg/(m 3 gün) değeri- nin 2~4 katı arasında olmalıdır. Soğuk bölgelerde filtre yatağında ısı yalıtımı yapılması ve üzerinin kapatılması tav- siye edilmektedir. Biyodisk: Gerekli yüzey alanının hesabında Tablo 15’te verilen BOİ5 yüzey yükü değeri kullanılabilir. En az iki biyodisk seri bağlı olacak şekilde seçilmelidir. Geri devir besle- mesi de dikkate alınmalıdır. Geri devir de, damlatmalı filtrede olduğu gibi yaklaşık debi oranı RV=1 ve/veya disk girişindeki BOİ5 karışım konsantras- yonu cm ≤ 120 mg/L olmalıdır. Bakım ve izleme için biyodiskin her yanına kolay- lıkla ulaşılabilmelidir. Soğuk havadan korumak için reaktörün üzeri kapana- bilir olmalıdır. Kaba partiküllerin giderimi için çökeltim tankı: Çökeltim tankı yüzey yüklü kuru hava debisi Qd için qA ≤ 1,5 m/sa olmalıdır. Kumaş filtreler kulla- nılması halinde yüzey yükü kuru hava debisi Qd için qA ≤ 8 m/sa olmalıdır. Yağışlı havalarda bu değerde en fazla %50 oranında artırım yapılabilir. İkinci Çökeltim Lagünü: Hacim hesabı bekletme süresine göre seçile- rek yapılır. Kuru hava debisinde mini- mum bekletme süresi tR = 1 gün olma- lıdır. Daha iyi ve karalı çıkış suyu kali- tesi etmek için tR ≥ 2 günün üzerinde seçilmesi tavsiye edilir. Yüksek bek- letme süreleri alg oluşumu sorununu artırabilir. Sisteme fazla debi gelmesi ve bu debinin ikinci çökeltim lagününe yönlendirilmesi halinde gerekli yüzey yükü en az 3 m 2 /kişi seçilmelidir. Çok büyük tek bir lagün hacmi yerine küçük hacimli birçok lagünün seri bağlı tasa- rımı tavsiye edilmektedir. Bu düzende son lagün, olgunlaştırma lagünü gibi, sığ yapılmalıdır. Yapay Sulak Alanlar (ATV A 262E, 1998): Yapay sulak alanların (bitki yatak- ların) boyutlandırmasında mekanik birinci kademe arıtmadan geçmiş atık- suyun özellikleri dikkate alınır: BOİ5 yükü 40 g/kişi.gün Evsel atıksu miktarı 100 L/kişi.gün Kentsel atıksu miktarı 150 L/kişi.gün Kirlilik konsantrasyonu ve biyo- bozunabilirliği evsel atıksuya benzer atıksular bitki yataklarında arıtılabilir. Bu sistemde kanala sızma debisi düşük olmalıdır. Sürekli olmayan (kesikli) besleme- ler arıtma performansını artıracağı gibi zemin yatağı geçirgenliğinin de uzun dönemde iyileştirilmesi sağlanır. Bitki yatağının tabaka kalınlığı: • Yatay akışlı yataklarda ≥ 50 cm • Düşey akışlı yataklarda ≥ 80 cm Yatay akışlı bitki yataklarında tabaka kalınlığı, enkesitteki gerekli hidrolik geçirgenliğin, bitki kökü derinliği ve kış işletme şartları dikkate alınarak değiştirilebilir. Yatak yüzeyi: • Yatay akışlı ≥ 5 m 2 /kişi Minimum yüzey alanı 20 m 2 • Düşey akışlı ≥ 2.5 m 2 /kişi Minimum yüzey alanı 10 m 2 Bitki yatağının çevresine yapılacak set (sedde) dolgu için gerekli alan yukarıda verilen değerlere dahil değil- dir. Yukarıda verilen boyutlandırma kri- terinden bağımsız olarak bitki yatak- larına kuru hava debisinde yapılacak yüzeysel besleme hızı: • Yatay akışlı 40 mm/gün (40 L/ m 2 .gün) • Düşey akışlı 60 mm/gün (60 L m 2 .gün) Yatay akışlı yataklarda en kesitteki geçirimliliğinin ve yatak geometrisinin belirlenmesinde hidrolik şartlar dikkate alınmalıdır. Yatak uzunluğunun ≥ 10 m olması durumunda k geçirimlilik katsayısı, malzemenin yatağa yerleştirilmeden önceki değerinden 10 kat düşük alın- malıdır. Uygulanabilecek yatak malzeme- sinin özellikleri Tablo 16’da verilmiştir. Organik kirleticilerin gideriminde sorun yaşanması halinde aşağıdaki tedbirler uygulanabilir: • Yatak tabakasına oksijen transferi artırmak için yatağın kesikli veya değişken debili beslenmesi, • Yüzey alanının genişletilmesi, • Çıkış akımının geri devrettirilmesi. Nitrifikasyon ve denitrifikasyon için Tablo 14. Damlatmalı filtre için boyutlandırma kriterleri Tablo 15. Döner biyodisk için boyutlandırma kriterleri Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2016 53 www.suvecevre.com