Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 96. Sayı (Temmuz 2016)

2.3. Merkezi arıtma sistemlerinin tipleri ve ünite sayıları Aktif Çamur Sistemleri (nüfus eşdeğeri 50-500 için) Uzun havalandırmalı aktif çamur sis- temi gibi çalıştırılan bu tesisler, genel- likle tek üniteden oluşmaktadır. Lagün ve Damlatmalı Fitre/Biyodisk Sistemi (ATV A 257E, 1989) Lagün sistemi çökeltimli yapılmakta olup, damlatmalı filtre veya biyodisk için Bölüm 6.3’te verilen sistemler ter- cih edilmektedir. Ünite sayıları arıtma birimine bağlı olarak birden fazla yapı- labilmektedir. Yapay Sulak Alanlar (ATV A 262E, 1998; WEF, 2010) Bitki yatağı tipleri aşağıda verilmiş- tir: • Yatay akışlı • Düşey akışlı Nüfus eşdeğerine bağlı olmakla bir- likte ünite sayısı genellikle birden fazla tutulmaktadır. 2.4. Merkezi arıtma sistemlerinin boyutlandırma kriterleri Aktif çamur sistemleri (nüfus eşde- ğeri 50-500 için): Konu ile ilgili sembol listesi Tablo 16.8’de verilmiş olup boyutlandırma için verilen değerler kullanılabilir. Aktif çamur sistemi için tasarım kriterleri Tablo 16.9’da, son çökeltim tankının boyutlandırılmasında kullanılan kriter- ler ise Tablo 16.10’da verilmiştir. Aktif Çamur Sistemleri (nüfus eşdeğeri 500-5000 için) Konu ile ilgili sembol listesi Tablo 11’de verilmiştir. Çamur yoğunlaştırma sonrası üst duru fazın arıtma tesisine geri verilmesi halinde tasarıma esas atıksu özellikleri aşağıdaki gibi kabul edilebilir: BOİ5 (%85’lik değer) = 60 g/kişi. gün COD = 120 g/kişi.gün Askıda Katı Madde (DS0) = 70 g/ kişi.gün Eşdeğer nüfusu 1000 kişiye kadar olan yerler için uygun bir sistemdir. Suya batmış olarak işletilen, biyolojik arıtma sonrası olgunlaştırma ve yağış sularının arıtılması için kullanılacak yatakların tasarımında, burada verilen boyutlandırma kriterleri uygun değildir. 2.2. Merkezi arıtma sistemlerinin genel ihtiyaçları Aktif Çamur Sistemleri (nüfus eşdeğeri 50-500 için) Küçük atıksu arıtma tesisleri, atıksu karakteri ve debisinde gözlenen yüksek değişkenlik, daha az işletme personeli, basit inşaat uygulamaları ve işletimi kolay elektro-mekanik ekipmanlardan dolayı, büyük tesislere oranla daha has- sastır. Söz konusu tesislerin tasarımları, büyük ölçekli aktif çamur tesislerinin tasarımında kullanılan ATV A-131’e göre daha basit yapıdadır. Genel ola- rak küçük ölçekli tesislerde önceki tec- rübelerden edinilmiş tasarım kriterleri kullanılmaktadır. Aktif Çamur Sistemleri (nüfus eşdeğeri 500-5000 için) Nüfus eşdeğeri 500 ila 5000 kişi arasında olan yerleşim yerleri için uygulanabilir olan bu sistemin, 5000 kişinin üzerindeki yerleşim yerlerine de uygulanması mümkün olmakla beraber alt limit 500 kişi ile sınırlandırılmıştır. Bunun nedeni yağmur sularının nüfus eşdeğeri 500 kişi altında olan tesislere verilememesidir. Bu sistemlerde havalandırma havuz- larındaki çamur yükü düşük olduğun- dan, çamur stabilizasyonu da söz konusu tanklarda yapılabilir. Arıtma verimi, yük aralığı, işletme güvenliği yüksek, çamur stabilizasyonun basitçe yapılabildiği ve nutrientlerin de belli bir seviyeye kadar giderilebildiği sistemler- dir. Oksijen seviyesi düşük tutularak bu tür sistemlerde nitrifikasyon ve denitri- fikasyonun, eş zamanlı olarak yapılması mümkündür Aynı zamanda fosforun da atıksuda bulunan iyonlar ile çökelmesi mümkün olabilmektedir. Ancak çamur kabarması ve yüzmesi gibi işletme problemleri ile karşılaşılabilir. Lagün ve Damlatmalı Fitre/Biyo- disk Sistemi (ATV A 257E, 1989) Kırsal bölgelerde uygulanan alan ihtiyacı yüksek ve bakım gereksinimi düşük olan sistemlerdir. Lagün yapı- sından dolayı birleşik kanal sistemi ile gelen yağış debisini dengeleyecek bir sistemdir. Kış aylarında yaşanacak verim düşüklüğünün önüne geçmek için damlatmalı filtre veya biyodisk yapılarının üzeri kapatılmalıdır. Yapay Sulak Alanlar (ATV A 262E, 1998; WEF, 2010) Bu sistemler öncesinde çökelebilir katıların, kaba ve yüzer maddelerin giderildiği yüksek verimli bir birinci kademe arıtma gerekir. Aksi halde bitki yüzeyine yapılan beslemede katı- ların birikmesi ile yatakta tıkanmalar, koku ve haşere oluşumu gözlenebilir. Sulak alanlar öncesinde kaba madde- leri parçalayan öğütücü veya çökeltim havuzları olmasına karşın, hala bitkinin yetiştiği kısım üzerinde çamur birikimi gözlenirse, birinci kademe arıtma veri- minin yetersiz olduğu anlamına gelir. Birinci kademe arıtma olarak DIN 4261-1 (2010)’de belirtilen çok gözlü septik tank uygulaması da yapılabilir. Koku problemine yol açması sebe- biyle yerleşim yerlerinden makul mesa- fede olmalıdır. Bitki yataklarına yapı- lacak yüzeyden besleme dolayısıyla, en yakın binalara 15-20 m mesafede olmalıdır. Yapay sulak alanlara sadece yetkili kişiler girebilmelidir. Özellikle taşkınlardan etkilenmeyecek ve içme suyu kaynaklarına zarar vermeyecek alanlar seçilmelidir. Yapay sulak alanlar yeterli bir izleme ve bakım gerektirmektedir. Bu tesisi işletecek idarenin, sistemin fonksiyonel kontrolünü ve bakımını yapması, bitki- ler ile de ilgilenmesi gerekir. Kış döneminde yataktaki ısının korunması için sonbahar döneminde ölen bitkiler kesilmeden olduğu gibi ya da kesilip yatağın üzerini kaplayacak şekilde bırakılabilir. Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2016 49 www.suvecevre.com