Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 92. Sayı (Mart 2016)

42 Su ve Çevre Teknolojileri / Mart 2016 www.suvecevre.com esnasında d p savak vanaları kapalı ken membadan gelen su vanaları ve krep n (su alma) vanaları açık bulunmaktadır. SCADA s stem bulunması hal nde bu vanalar kumanda merkez nden yön- lend r lmekted r. Bu s stem n olmadığı yerlerde bu vanalar elle (manuel) açılıp kapanmaktadır. B l nd ğ g b mühend sl k tahs l nde her konunun derslerde çok detaylı ola- rak anlatılması mümkün olamamakta- dır. Hayata atılan mühend sler okulda öğrend kler n , konuların uygulamasını b len elemanlarla b rl kte planladıkları, projelend rd kler ve nşa ett kler tes s- lerde görmekte ve öğrenmekted rler. 1956 yılından önce, l se çağlarında, Çorum’da beled ye çalışanlarının şeh r ç ndek vanaları eller ndek aletlerle açıp kapattıklarını görmüştüm. 1968 yılında Almanya’dak tahs l m b t r p döndüğümde de çme suyu depola- rında ve tes sler nde tüm vanaların ve benzer donatımların bell b lg ve bece- r ye sah p elemanlarca elle çalıştırıldığı- nın devam ett ğ n gördüm. Bu konuda Mal ye Bakanlığı esk Müsteşarı Ertuğrul Kumcuoğlu’nun bana anlattıklarını da s zlerle paylaş- mayı st yorum. B l nd ğ g b devlet h z- metler nde emekl l k yaşı 65 olup, bu yaştan sonra çalışması stenen şahıslar ç n hükümet n özel karar alması gerek- l d r. Bu karar alınmadan önce genelde Mal ye Bakanlığı’nın da görüşü sorul- maktadır. Böyle b r uzatma şlem nde evrakları nceleyen müsteşar, lg l k ş - n n Ankara Beled yes ’nde çalışan b r su ustası olduğunu öğren nce şaşırır ve neden böyle b r eleman ç n uzatma stend ğ n sorar. Aldığı cevap daha şaşırtıcıdır; “Bu elemanın h zmet süres uzatılmadığı takd rde Ankara’dak çme suyu şebekes n n düzgün çalıştırılması, vanaların doğru zamanda doğru yönde açılmasının aksayacağı ve bu şlem ondan başka k msen n b lmed ğ ” şek- l nded r. Bu örnekten de görüldüğü g b başkentte b le çme suyu depolarının ve şebekeler n n çalıştırılması (elle) bell b r nsanın b lg ve b r k m ne bırakıl- mıştır. İy çalıştırılmayan çme suyu şebe- keler nde su kayıpları yüksek olmak- tadır. N tek m bundan 20-30 yıl önce Gaz antep’tek su kayıpları %65’ler, İstanbul’dak su kayıpları %50’ler sev - yes ndeyd . Dünya standartlarına göre su kayıplarının %5 le %15 arasında olması stenmekted r. Bugün b le b l- d ğ m kadarıyla ülkem zde bu şartları sağlayan h çb r şeh r bulunmamaktadır. Su şebekeler n n ıslahına büyük önem veren ve yatırım yapan İSKİ (İstanbul Su ve Kanal zasyon İdares ) b le aldığı tüm önlemlere rağmen su kayıplarını ancak %23’e nd reb lm şt r. Berl n’de bu oran %2 sev yes nded r. Standartların b le altında olan bu kaybın az oluşunun neden , Berl n Sular İdares ’n n tes sle- r n , tekn ğ n gerekt ğ şek lde donatmış olması ve şletmes d r. Gel şen teknoloj le çme suyu şebekes n n tek merkezden b lg sayar ortamında kontrol ve kumandasını sağ- lamaya ve su dağıtım tes sler le çme suyu şebekes n n etk n ve ver ml b r şek lde kontrolü ve kumandası, SCADA s stem n n kullanılmasıyla mümkün olmaktadır. Bu konuda İstanbul’da da önlem alma gerekl l ğ n gören İSKİ lk defa 1986 yılında SCADA s stem kur- mak ç n haleye çıkmıştır. İSKİ Su Dağıtım Kumanda Şube Müdürü Erhan Mete Yılmaz 2013 yılında V. Dünya Su Forumu’na sunduğu teb- l ğ nde, mevcut SCADA s stem le İstanbul’un çeş tl bölgeler ne dağılmış olan 153 adet dış stasyondan (barajlar, arıtma tes sler , depo ve terf merkez- ler , sale hatları) Şek l 2’de görülen ana Kontrol Merkez ne ver ler aktarıl- dığını ve bu ver ler vasıtasıyla suyun dağıtımının ve kontrolünün yapıldığını açıklamıştır. Tebl ğ nde, SCADA le çok büyük ve coğraf olarak b rb rler nden çok uzak noktalardak s stemler n b r merkezden çok kolay b r şek lde yönet leb ld ğ n , gerçek zamanlı ver ler n anında görü- leb ld ğ n ve bunlara anında müdahale ed leb ld ğ n fade etm şt r. Şek l 3’te görüldüğü g b İSKİ’ye a t çok sayıda baraj hakkındak muhtel f b lg ler uydu alıcısından faydalanılarak SCADA mer- kez ne ulaştırılmaktadır. Aynı tebl ğde SCADA s stem nde zlenen ve yönet len b lg ler Tablo 1’de yer almaktadır. Şek l 4’te SCADA s stem yardımıyla b r su tem n yapılarında zlenen ve yönet len b lg ler ver lm şt r. Bu yorum yazımı hazırlarken memle- ket m olan ÇorumMerkez Beled yes ’n n Şek l 2: İSKİ Yönet msel Kontrol ve Ver Toplama S stem Şek l 3: İSKİ İçme Suyu SCADA S stem Uygulaması YORUM