Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 91. Sayı (Şubat 2016)

www.suvecevre.com 48 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2016 dırma, yoğunlaştırma, susuzlaştırma, kurutma ve n ha bertaraf şekl nde sıralanab l r (URL1). Stab l zasyon: Çamurun stab l zas- yonu özell kle çamurun hacm n n azal- tılmasında etk l d r. Stab l zasyon şle- m nde esas amaç, çamurun çer s ndek organ k maddeler n f z ksel, b yoloj k veya k myasal metotlarla g der lmes n sağlamaktır. Bu yöntemde uygulanan aerob k veya anaerob k çürütme g b stab l zasyon yöntemler , çamur hac- m n öneml ölçüde azaltmaktadır. Şartlandırma: Şartlandırma şlem le çamurun suyunun alınmasını kolay- laştırmak amaçlanmıştır. Isıl şlem ve k myasal şartlandırma en yaygın şartlandırma yöntemler d r. K myasal şartlandırmada kullanılacak k myasal maddeler ve bunların dozajları, labo- ratuvar çalışmaları le deneysel olarak hesaplanmalıdır. Yoğunlaştırma: Arıtma tes s nde oluşan çamurun hacm n azaltmak, çamurun konsantre hale gelmes n ve bu şek lde daha az çamurun bertarafı ç n daha küçük ve ekonom k çürütücü tankı elde etmek ç n kullanılır. En yay- gın kullanım şekl ağırlıklı çökeltmed r. K myasal koagülant maddeler n laves le ağırlıklı çökeltme şlem hızlandırı- lab l r. Susuzlaştırma: Arıtma tes sler nden çıkan çamurun daha kolay b r şek lde tes sten uzaklaştırılab lmes ç n su çer ğ n n azaltılarak katı hale gelmes gerekl d r. Bu amaçla en yaygın kulla- nılan ek pmanlar f ltre preslerd r. Kes kl çalışmalarına rağmen f ltre preslerde arıtma çamurlarının daha fazla katı madde çer ğ ne sah p olması sağla- nab lmekted r. Kurutma: Kurutma yatakları, şç l k mal yet n n yüksek olması, gen ş araz kullanımına ht yaç duyulması ve hava durumu etk s ne açık olması neden yle çok fazla kullanılmamaktadır. N ha Bertaraf: Eğer arıtma çamu- runun anal z sonucunda tehl kel atık özell ğ göstermed ğ n n tesp t hal nde sında çamur ç ndek organ k maddeler yanarak karbond oks t ve su buharına dönüşür, bunun yanında ısı da elde ed l r. Bu ısı s stemde doğrudan kulla- nılab ld ğ g b elektr k enerj s elde ed - leb lmes ç n buhar üret lmes n de sağ- lamaktadır. Yakma, çamurun kütles n ve hacm n büyük ölçüde azaltan b r bertaraf yöntem d r. Yakma sonucunda elde ed len çamur hacm , susuzlaştı- rılmış çamur hacm n n yüzde 10’una kadar düşmekted r. Çamurların hac- m n ve çer s ndek k rlet c ler azaltmak ç n pek çok ülke, örneğ n Hollanda, Almanya ve Fransa yakma alternat fle- r n terc h etmekte, bu şlem n de fazla enerj harcadığı b l nmekted r (URL2). Arıtma çamuru tek başına ya da d ğer atıklarla b rl kte yakılmalıdır. Arıtma çamurlarının doğrudan z ra amaçlı olarak kullanılması ya da düzenl depolama sahasına gönder lerek berta- raf ed lmes g derek artan yasal kontrol- lere tab olmaktadır. Bu nedenle, yakma s stemler ndek yatırım mal yetler n n yüksek olmasına, yakma ölçütler n n sıkılığına, em syon gazlarının şlenmes le lg l mal yetler n artmasına ve uçucu küllerle yanma ürünü olarak ortaya çıkan küller n bertarafı şlemler n n zor- laşmasına rağmen, arıtma çamurlarının yakılarak bertaraf yöntem n n g derek daha fazla kullanılacağı beklenmekte- d r. Yakma sonucunda hac msel azalma meydana gelmekte, küller n tekrar kul- lanım mkânları le düzenl depolamaya gönder lecek yanmış madde m ktarının da az olması öneml konular arasındadır (URL1). Termal kurutma s stemler n n d ğer kurutma s stemler ne göre avantajları, çamurun su çer ğ n n büyük ölçüde azaltılması, çamurdak katı madde kon- santrasyonunun yüzde 90’ın üzer ne çıkarılab lmes , çamur hacm n n 4-5 kat azaltılması, çamurun kalor f k değer - n n öneml ölçüde artması, yakılmasının kolaylaşması, çamurda h jyen ve stab - l te sağlanması olarak bel rt lmekted r (URL2). düzenl depolama yapılması en uygun n ha bertaraf yöntem d r. Ancak, depo- lanacak arıtma çamurunun düzenl depolanması önces , muhtemel yeraltı suyu ve toprak k rl l ğ n n önlenmes amacıyla suyunun alınması ve lg l mev- zuat gereğ nce yüzde 65 katı madde çer ğ sağlaması gerekl d r (URL4). Kurutma sonrasında çamurun değerlend rme yolları se, tarımsal gübre ve toprak y leşt r c s olarak, ısı ve ç mento üret m nde ek yakıt ola- rak, kömürlü santralde ek yakıt olarak, elektr k elde etmek ve yakma yoluyla değerlend r lmek şekl nded r (URL1). Bu yazıda atık çamurunun d ğer bertaraf yöntemler ne göre yakma yoluyla değerlend r lmes n n üstün yön ve avantajları anlatılarak, ülkem zde arıtma çamurunun yakıldığı tek yer olan “Gaz antep Su ve Kanal zasyon İdares (GASKİ) Atıksu Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tes s ”n n çalışma prens b , çevre ve ülke ekono- m s ne katkısı, yerl üret m teşv k etme açısından önem nden bahsed lecekt r. Yakma, arıtma çamurunun çevreye ve toprağa zarar vermeden yok ed lme- s nde kullanılan yöntemlerden b r d r. AB’n n 2000/76/EC numaralı “Atıkların Yakılması” konulu d rekt f nde, arıtma çamurunun da aralarında bulunduğu b rçok atık ç n yakma uygulamasının nasıl olacağı detaylı şek lde açıklan- mıştır. Buna göre arıtma çamurunun; - Atık yakma şletmeler nde tek başına yakılması - D ğer atıklarla özell kle evsel atık- larla yakılması - Enerj üret m amacı le ç mento fabr kalarında ya da kömür enerj s le çalışan fabr kalarda yakılması gerekmekted r. Yakma, kısıtlı düzenl depolama sahaları ve tarımsal uygulamaya get - r len ve sağlanması g tt kçe zorlaşan kr terler neden yle, son yıllarda Avrupa B rl ğ ’ne üye ülkelerde çamurun ber- tarafı ç n en öneml yöntem olarak görülmeye başlanmıştır. Yakma sıra- MAKALE