Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 91. Sayı (Şubat 2016)

www.suvecevre.com 46 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2016 MAKALE Arıtma Çamuru Sorunu ve Türk ye’n n İlk ve Tek Yakma Tes s GASKİ Atıksu Arıtma Çamuru Termal Kurutma ve Yakma Tes s EMİNE ERMAN KARA - TUĞÇE BAY Niğde Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü l nde beled yeler tarafından kanal - zasyon şebekes nden deşarj ed len 4,1 m lyar m 3 atıksuyun 3,3 m lyar m 3 ü atıksu arıtma tes sler nde arıtılmış, arı- tılan atıksuyun yüzde 38,3’üne gel şm ş, yüzde 32,9’una b yoloj k, yüzde 28,5’ ne f z ksel ve yüzde 0,3’üne doğal arıtma uygulanmış ve arıtılan atıksuyun yüzde 52,7’s den ze, yüzde 39,2’s akarsuya, yüzde 1,9’u baraja, yüzde 1,1’ göl-gölete, yüzde 0,3’ü araz ye ve yüzde 4,8’ d ğer alıcı ortamlara deşarj ed lm şt r (Ano- n m, 2012). Türk ye’de 646 evsel arıtma tes s mevcut olup, bu tes sler 542 beled ye kuruluşuna h zmet vermekted r. Nüfu- sun yüzde 78’ n n atıksuyu herhang b r kademede arıtılmaktadır. Türk ye’de atıksu arıtma tes sle- r nde uygulanan farklı arıtma sev ye- ler ne göre oluşan çamur, k ş başına 45 g katı madde/gün m ktarı kabul ed leb l r. Günde yaklaşık 2583 ton ve yılda 943.000 ton arıtma çamuru üret ld ğ tahm n ed leb l r. Bu değer yılda Türk ye’de 2008’de üret ld ğ bel rt len 1.075.000 ton değer (Evsel ve Kentsel AAT’lerde: 500.000 ton/yıl Sanay Tes sler nde: 575.000 ton/yıl) le benzerl k göstermekted r (Samsunlu, 2015). Çevre ve Şeh rc l k Bakanlığı Toprak K rl l ğ ve Kontrolü Yönetmel ğ ’n n 13. maddes n n “k” bend ne göre, atıksu arıtma tes sler nden çıkan çamurun en az yüzde 90 kuru madde değer ne kadar kurutulması zorunludur. Bu mev- zuatın genel olarak amacı, çamurun anal z ed ld kten sonra tehl ke sınıfına bağlı olarak, öncel kle mümkünse ger kazanımının sağlanması, olmazsa uygun lagünlerde muhafaza ed lerek çevreyle temasının kes lmes d r. Ancak, bu seçenek sürdürüleb l r değ ld r. Bu nedenle mevzuat, kapas tes b r m lyon eşdeğer nüfusun üzer nde olan tes s- lerde oluşan arıtma çamurlarının en az yüzde 90 kuru madde değer ne kadar kurutulmasını esas almaktadır (URL3). Günümüzde pek çok ülkede arıtma çamurlarının b r daha kullanılmamak üzere bertarafı yer ne yen den kullanımı üzer nde durulmaktadır. Çamur berta- raf yöntemler ; stab l zasyon, şartlan- A tıksu arıtımında, f z ksel ve k m- yasal arıtma süreçler nde atıksu ç nden yüzdürülerek veya çökelt lerek uzaklaştırılan maddeler le b yoloj k arıtma sonunda çözünmüş haldek maddeler n m kroorgan zma bünyes ne geç r lmes yle m kroorgan z- maların s stemden yüzdürülerek veya çökelt lerek alınması sonucu ortaya çıkan yüzde 95-99,5 oranında su çe- ren akışkan atıklara “arıtma çamuru” den lmekted r (URL1). Arıtma çamurunun uygun arıtma şlemler nden geç r l p, gerekl çevre sağlığı kr terler yer ne get r lerek ber- taraf ed lmes esastır. Arıtım, taşıma, depolama, araz de kullanım amaçlarına yönel k olarak yüksek katı madde çe- r ğ ne sah p arıtma çamurunun doğru- dan tes sten uzaklaştırılamaması veya tes s ç döngüye alınamaması g b nedenlerden dolayı çamur yönet m , tüm dünyada olduğu g b ülkem zde de g tt kçe artan b r önem kazanmıştır (URL2). TÜİK (Türk ye İstat st k Kurumu) 2012 yılı ver ler ne göre, Türk ye gene-