Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 90. Sayı (Ocak 2016)

48 Su ve Çevre Teknolojileri / Ocak 2016 www.suvecevre.com malyet 140-230 Euro/ton KM cvarın- dadır. Bu malyet öneml ölçüde kul- lanılan yakıtın malyetne bağlı olup, yakıt malyet toplam malyetn yüzde 25-55’n oluşturmaktadır (WEF, 2004). Güneşle çamur kurutma uygulama- larının farklı sebeplerle terch edldğ görülmektedr. Bunlardan br, güneşle kurutulan çamurun depolama sahala- rında ara ve üst örtü malzemes olarak kullanılmasıdır. Çamurun depolama sahalarında bertaraf edlmes le ara ve nha örtü malzemes olarak kullanılması arasında öneml farklar bulunmaktadır. Depolama, br nha bertaraf model ola- rak benmsenp kullanıldığında, arıtma çamurlarının organk çerğ, su muh- tevası, depolama sahası stabltesne etkler, öneml parametreler halne gel- mektedr. Ara örtü ve nha örtü olarak kullanıldığında se kurumuş çamur esas olarak sahanın örtülmes, koku oluşu- munun önüne geçlmes ve nha örtüde toprak yleştrc madde olarak daha düşük mktarlarda depolama sahala- rına alınmaktadır. Arıtma çamurlarının (byokatı-bosolds) depolama sahası örtü malzemes olarak kullanılableceğ farklı blmsel çalışmalarda belrtlmştr (Chen ve ark., 2006). Lue-Hng ve ark. (1998) tarafından hazırlanan “Kentsel Arıtma Çamurlarının Yönetm” kta- bında, depolama sahalarında arıtma çamurlarının ara ve nha örtü malze- mes olarak kullanılableceğne dar öneml br bölüm ayrılmıştır. Lue-Hng bu konudak ana referansını USEPA (Amerkan Çevre Koruma Ajansı) Katı Atık Yönetmelkler, 40 CFR, Part 241’e dayandırmıştır. Buna göre yüzde 50 ve daha fazla katı madde çerğne sahp arıtma çamurlarının ara (günlük) örtü malzemes olarak kullanılmasının fay- daları şu şeklde açıklanmıştır. a) Kemrgen ve uçucu hayvan le haşe- ratın (vektörlern) azaltılması (%50 ve daha fazla katı maddeye sahp arıtma çamurlarının stablze olmaya başlamaları nedenyle atıksuyun kontrol altına alınmasına yardımcı oldukları ve fzksel br engel oluş- turmaları nedenyle kemrgen ve dır. Ayrıca emsyon kontrolü açısından da fayda sağlamaktadır. Chen ve ark. 2014 yılında güneşle çamur kurutma- nın çamurun gübre değer üzerne etksne lşkn gerçekleştrdkler br çalışmada, güneş reaktörünün kom- post parçalanma prosesn yleştrdğ, son üründek TOC değern azalttığı ve olgunlaşma peryodunu kısalttığı, fade edlmştr (Chen vd., 2014). Kurt vd. tarafından 2015’te 37 farklı arıtma tess versne dayanılarak gerçekleştrlen br çalışmada, güneş panelleryle desteklenmş br çamur kurutma serası, konvansyonel (meka- nk) kurutma sstem ve ısı ger kaza- nımlı br mekank kurutma sstem lkya- tırım/şletme malyetler ve yer htyacı bakımından karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, stenlen nha ürün katı mad- des yüzde 70 olduğunda, en düşük toplammalyetn güneş panel destekl güneşle çamur kurutma serası olduğu belrlenmştr. Güneşle çamur kurutma sstemlernn en stenmeyen özellğnn se doğal olarak alan htyacı olduğu belrtlmştr. Salhoğlu vd., 2007 tarafından yürütülen br başka güneşle çamur kurutma çalışmasında se çamur KM yüzdes ve eklenk radyasyon değer- ler arasında doğrusal br lşk olduğu (r2>0.9) belrlenmştr. Buna göre, ekle- nk olarak çamur üzerne düşen güneş radyasyonu değernn belrl değerlere ulaşması sonunda stenlen çamur katı madde düzeylerne gelnebleceğ hesaplanmıştır. Materyal Metot Bu çalışmada, ülkemzde gerçek- leştrlmes düşünülen 12 x 120 metre ölçülernde br, beş ve on adet sera kapastel olacak 3 farklı güneşle çamur kurutma tess çn dünyada bu konuda uzman 3 yabancı frmadan alınan tcar teklfler değerlendrlmştr. Güneşle çamur kurutma konusunda gerçekleştrlen lteratür çalışmasının ardından Türkye’de daha evvel benzer tesslere teklf hazırlamış olan yabancı frmalar araştırılmış ve 3 ana frma uçucu canlıların (vektör) çekmnn azaldığı, yapılan çalışmalarla tespt edlmştr). b) Kokuya sebep olan emsyonların azaltılması (M.Fnsten ve ark. tara- fından yürütülen çalışmalarda yüzde 50 ve üzer katı madde çeren arıtma çamurlarının örtü malzemes ola- rak kullanılmaları durumunda koku absorblayıcı özellkler bulunduğu belrlenmştr). c) Depolama sahasındak uçuşan mad- delern kontrolü (Depolama saha- sında uçuşan atıklara karşı fzksel br engel olarak arıtma çamurlarının kullanılabldğ belrlenmştr). d) Saha görünümünün yleştrlmes (Örtü malzemes olarak arıtma çamurlarının kullanımının saha görünümünü olumlu yönde değş- trdğ belrlenmştr). e) Yangın çıkma ve yayılma olasılığı- nın azaltılması (Yapılan laboratu- var çalışmalarında kentsel arıtma çamurlarının yüzde 50-55 uçucu çerkleryle 250 °C cvarında par- lama noktasına sahp oldukları, bu yüzden depolama sahalarındak dğer atıkların tutuşma olasılıklarını önledğ belrlenmştr). f) Yüzeysel ve yeraltı su krlenmes- nn azaltılması (USEPA Araştırma ve Gelştrme Ofsnden Farrell ve ark. yürütülen br çalışmada, arıtma çamurlarının örtü malzemes ola- rak kullanıldığı durumlarda sızıntı suyunda KOİ ve ağır metaller yönün- den daha düşük konsantrasyonlara ndğn tespt etmşlerdr). Güneş enerjsyle kurutulan çamu- run mekank kurutmadan ayrılan br dğer yönü de, son ürünün nutrent çe- rğdr. Mekank kurutma tesslernde en sık uygulanan kurutma sıcaklığı aralığı 120-160 °C’dr. Bu sıcaklıklarda toprağa yarayışlı organk maddenn çamurdan uzaklaşması çok daha olası olmakta- dır. Güneşle kurutma sstemlernde se ç ortam kurutma sıcaklığı 20 °C le 60 °C aralığında gerçekleşmektedr. Bu da kurutulan son ürünün kompost olarak kullanım olasılığını artırmakta- MAKALE