•• •• •• omurun COŞKUN MANÇUHAN coskun@gepenergy.com Yeraltında Gazlc azlaştırma yöntemi; katı ve sıvı yakıtları ısı, elektrik veya H2 (hidrojen), meranol, sentetik doğal gaz gibi kimyasal maddelerin üretilmesinde kullanılan yanıcı bir gaza (yapay gaz-sentetik gaz) dönüştüren kimyasal bir prosestir. Dünya üzerinde çalışan binlerce gazlaşt11-ına tesisinde daha çok kömür (tüm tesislerin yaklaşık üçte birinde) gazlaştırılmaktadır. Atıkların gazlaştırılması ise diğer atık bertaraf yöntemlerine göre çevre kirlenmesini en aza indirdiği için daha fazla tercih edilir olmaktadır. Bu konuda tüm gelişmiş ülkelerle birlil<te ülkemizde ele etkin çalışmalar yapılmaktadır. Yerüstü gazlaştırma tesislerinde kömürün gazlaştırılması bilinen hava gazı üretim yöntemidir. Kömürün madenden çıkarılmadan, kömür yataklarına dışarıdan hava veya oksijen enjekte edilerek yeraltında gazlaştırılmasıyla elde edilen gazın yer(.istüne taşınması uygulamasına "UCG-Underground Coal Gasification" Yeraltıncla Kömürün Gazlaştırılması denilmektedir. Okyanusların altında ya ela çok derinlerdeki kömür madenlerinin düşük kalorili kömürlerini çıkarmak çok pahalıdır ve bu kömürlerin yakılması halinde içerdiği yüksek kükürt ve kül oranları nedeniyle çevreye zararlıdır. Oysa bu kömürlerin yeraltında gazlaştırılmasıyla elde edilen karbonmonoksit ve hidrojen içeren yapay gaz, ısı ve elektrik üretiminde kullanıl- [m SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ• SAYI 9 dığında düşük emisyonlar sayesinde çevreye verilen zararlar en aza indirilmektedir. Kömürün yeraltında gazlaştınlmasıyla ilgili çalışmalar 1920'li yıllarda İngiltere'de başlamış, 1930'lu yıllarda Sovyetler Birliği'nde yaygınlaşmış ve 1970'lerden başlayarak İngiltere, İspanya gibi Avrupa devletlerinde ve ABD, Avustralya, Çin, Güney Afrika'da modern delme tekniklerinin desteğiyle kolaylıkla uygulanabilir düzeye ulaşmıştır. Ancak endüstriyel ölçekte uygulamaları ucuz petrol ve doğalgaz nedeniyle askıya alınmıştır. Petrol ve cloğalgaz rezervlerinin azalmaya başlaması ve aşırı pahalı hale gelmesiyle 19 yüzyılda endüstri devriminin başlangıcında çok önemli katkısı olan kömür, 21. yüzyılda eski popülaritesine kavuşacak gibi görünmektedir. Çıkarılmasının ve taşınmasının pahalı olması ve yakılarak ısı ve elektrik üretilmesi halinde çevreye çok zarar vermesi nedeniyle kömürün yeraltında gazlaştırılması uygulanabilir hale gelmiştir. Kömürün yer altında gazlaştırılmasının yaygınlaştırılmasıyla elde edilen çevresel kazanımlar, 1- Kömürü çıkarmanın ve taşınmasının yarattığı kirlilik, gazlaştırılması veya yakılması için kurulan yeryüzünde çok büyük tesisler ve sonunda kalan külün bertaraf edilmesi, enerji üretmek için yakılması halinde çevreye yayılan parti-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=