Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

58 Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 www.suvecevre.com REHBER DOÇ. DR. OSMAN A. ARIKAN Y. DOÇ. DR. MAHMUT ALTINBAŞ 7.6. Kompostlaştırma K ompostlaştırma, organ k atıkla- rın (evsel katı atıkların organ k kısmı, b yoloj k arıtma çamur- ları vb.) b yok myasal süreçlerle par- çalanarak b r son ürüne (kompost) dönüştürülmes olarak tanımlanab len b r prosest r. Kompostlaştırma, organ k maddeler n oks jen n (havanın) mevcut olduğu ortamlarda ayrıştırılması şlem - d r ve oluşan başlıca metabol k ürünler karbond oks t, su ve ısıdır. Arıtma çamurlarının kompostlaştırıl- ması, çamurların b yoloj k olarak stab - l ze ed lerek k rlet c r skler n n kontrol altına alınmasını ve sah p oldukları m kro bes maddeler ve organ k çer k neden yle son ürün olarak değerlend - r lmeler n sağlar. Genelde arıtma çamurları katkı malzemes kullanılarak tek başına kom- postlaştırılab l r. Bununla b rl kte son yıllarda arıtma çamurlarının evsel katı atıklarla b rl kte kompostlaştırılması da uygulanmaktadır. Kompostlaştırma şlem n n başlıca amaçları aşağıda sıralanmıştır: • Hastalık yapıcı organizmaların öldürülmes (patojenler n azaltılması) • Koku yapıcı bileşenlerin parçalanarak çamurun stab l ze ed lmes • Çamurun kurutulması • Stabil, kullanışlı bir ürün üretilmesi. Kompostlaştırma şlem nde asıl amaç, hastalık yapıcı organ zmaların yok ed lmes olmalıdır (W llson, 1980). Kompostlaştırmada havalı ortamdak b yoloj k faal yet, yığının sıcaklığını yükseltmek ç n gerekl ısıyı sağlar. Kompostlaştırma şlem nde, patojen- ler n yok olmaları ç n gerekl sıcaklığın sağlanıp sağlanmadığı kontrol ed lmel - d r. Kompostlaştırma şlem ndek k nc amaç, çamuru tamamen oks tleme yer ne onu bas t b r bozunmaya tab tutup, kokuyu azaltıcı yönde etk yapan b yoloj k parçalama le stab l ze etmek- t r. Kompostlaştırmanın d ğer b r amacı da çamurun kurutulmasıdır. İşlem baş- lamadan önce nem çer ğ yaklaşık %70 c varındadır. Kompostlaştırma şlem sırasında açığa çıkan ısı, s steme ver len havanında yardımı le suyu buharlaş- tırır ve atmosfere karışmasını sağlar. Bu şlem çıkan son ürünün elenmes n , saklanab lmes n ve kullanılab lmes n sağlar. Kompostlaştırma metodundan bağımsız olarak proses şu faktörlere bağlıdır: • Çamurun ve katkı malzemelerinin karakterler (nem çer ğ , C/N oranı, dane boyutu, gözenek yapısı, pH, bozunma özelliği ve enerj değer ) • Başlangıçtaki çamur/katkı malzemes karışım oranları • Hava miktarı • Bekletme süresi. Kompostlaştırmanın en temel avan- tajı son ürünün, hemen ya da depo- landıktan sonra toprak şartlandırıcısı olarak kullanılab l r olmasıdır. Katkı malzemes olarak yonga (ufak ağaç parçaları) kullanılması, arıtma çamu- runun kompostlaştırma özell kler n ayarlar. Katkı malzemes laves bahçe atıkları g b mevcut b r artık malzeme- n n bulunmaması durumunda pahalı olab l r. Kaynakta ayrım yapılmayan bazı ülkelerde arıtma çamuru ve evsel katı atıklar kompostlaştırma tes sle- r nde b rl kte kompostlaştırılab l r. Bu tes slerde kompostlaştırmadan önce arıtma çamurlarının bas t b r susuzlaş- tırma şlem nden geçmes yeterl d r. Kompostlaştırma tes sler nde, susuzlaştırılmış arıtma çamuru, nem çer ğ n n ayarlanması, hammadde yapısının gel şt r lmes , enerj denges - n n ve C/N oranının düzenlenmes ç n karbon laves sağlamak amacıyla katkı malzemes le karıştırılır. Daha sonra bu karışım kompostlaştırma alanına taşınır. Yaygın olarak kullanılan üç ana kompostlaştırma metodu “karıştırmalı (*) 2012 yılında T.C. Orman ve Su İşlerˆ Bakanlığı Su Yönetˆmˆ Genel Müdürlüğü tarafından, İTÜ Çevre Mühendˆslˆğˆ Bölümü’nün katkılarıyla hazırlanan Atıksu Arıtma Tesˆslerˆ Tasarım Rehberˆ’nden derlenmˆştˆr. Çamur Arıtma ve Uzaklaştırma - 4 (*)