Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 53 www.suvecevre.com üzere, arıtma çamurları ç n en azından yakın ve orta vadede (2015~2030) ağır- lıklı olarak (%74) uygulanması öngö- rülen yönet m seçeneğ , bazı mega kentler (İstanbul, Ankara, Bursa, İzm r) har ç, l sanslı ç mento fabr kalarında ek yakıt olarak değerlend rmed r (ÇŞB, 2013). 4. TÜRKİYE’DE BÜYÜKŞEHİR AAT ÇAMURLARININ YÖNETİMİYLE İLGİLİ ÖNERİLER Türk ye’dek 30 büyükşeh r, beled ye nüfusunun ~%70’ ne karşı gelmekted r. Başta mega kent İstanbul olmak üzere bütün büyükşeh rler m zde kentsel AAT çamurlarının yönet m nde c dd sorunlar yaşanmaktadır. ÇŞB tarafından Türk ye genel nde özell kle büyükşeh r kentsel AAT çamurlarının bertarafı ç n öner len öncel kl n ha bertaraf seçe- neğ termal veya solar/b yokurutma sonrası ç mento fabr kalarında ek yakıt olarak kullanımdır. Kentsel AAT çamurlarının d skl veya pedallı kurutu- cularda termal kurutma b r m mal yet , amort sman dah l 100~120 $/ton ürün (%90 KM) aralığında kalmaktadır. Bantlı kurutucularda bu bedel genelde ~%20 -25 oranında daha düşüktür. Bu seçe- neğ n uygulanab lmes ç n atık yakma l sanslı ç mento fabr kalarına makul taşıma mesafes nde (genelde <60 km) ve ısıl değer n 2000 kkal/kg KM olması le AAT çamuru m ktarı ve nor- gan k k rlet c çer ğ n n (ağır metaller, özellikle Hg ve Cl), klinker ve baca gazı kal tes n , lg l standartları zorlayacak düzeylerde etk lememes gerekmek- ted r. Ç mento fabr kaları~%25-30 KM’l kek hal ndek çamurların tes sler ne kabulüne, ön kurutma sürec ndek koku ve toz sorunu dolayısıyla sıcak bak- mamaktadırlar. Bu yüzden, bazı özel durumlar har ç, ç mento fabr kalarında ancak ağırlıklı olarak termal kurutmayla ≥ %90 KM’ye kurutulan >2000 kkal/kg KM ısıl değerl kısmen stab l ze olmuş veya stab l ze olmamış arıtma çamurla- rının ek yakıt olarak kullanımı mümkün olmaktadır. Türk ye’de özell kle EN ≥ 500.000 olan büyük ler b yoloj k AAT olan büyükşeh rler ç n, farklı proses ve çamur şleme (stab l zasyon, susuzlaş- tırma) prosesler de d kkate alınarak, aşağıdak 3 genel çamur/b yokatı yöne- t m şemasından b r n n esas alınması öner leb l r: • Aerobik arıtma (ön çökeltimsiz A2O) sürec nde büyük ölçüde stab l ze olmuş ( Ө c ≥ 13 gün) b yokatılar ç n (Şek l 4) • Aerobik arıtma (ön çökeltimli A2O) sürec nde stab l ze olmamış ( Ө c <13 gün) ve ayrı Anaerob k/Aerob k Çürütme (stab l zasyon) uygulanmış b yokatılar ç n (Şek l 5) • Aerobik arıtma (ön çökeltimsiz veya ön çökelt ml A2O) sürec nde sta- b l ze olmamış ( Ө c <13 gün) ve ayrı Anaerob k/Aerob k Çürütme (stab - l zasyon) uygulanmamış b yokatılar ç n (Şek l 6) İlg l akım şemalarından da görül- düğü üzere, tek başına veya kentsel katı atıklarla b rl kte termal bertaraf (yakma) uygulanacaksa, ısıl değer düşürmemek ç n çamur stab l zasyonu yapılmaması gerekmekted r. Kısmen Şek l 4. Aerobk Arıtma Sürecnde Büyük Ölçüde Stablze Olmuş Byokatılar çn Yönetm Seçenekler Şek l 5. Aerobk Arıtma Sürecnde Büyük Ölçüde Stablze Olmamış ayrıca Anaerobk Çürütme Uygulanmamış Byokatılar çn Yönetm Seçenekler Şek l 6. Aerobk Arıtma Sürecnde Büyük Ölçüde Stablze Olmamış Byokatılar çn Yönetm Seçenekler