Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 51 www.suvecevre.com rafını hızla artırmaktadır. Atık/çamur yakma teknoloj s , gerek proses tek- n ğ gerekse enerj ver ml l ğ ve az alan ht yacı g b üstün yanları dolayısıyla son yıllarda büyük gel şme gösterm ş- t r. Modern akışkan yatak teknoloj s hem yatırım hem de şletme mal yet bakımından, geleneksel çok gözlü (kademel ) yakma s stemler ne göre daha ekonom k hale gelm şt r. Arıtma çamurlarının yakılmasının üstün yönler aşağıdak g b özetleneb l r. • Çamur hacminde çok büyük azalma (tes se kabul ed len %25~30 KM’l k kek hacm nde yakma sonrası ~%90 oranında azalma) sağlanır. • Çamur içindeki toksik bileşikler ter - mal parçalanma sonucu zararsız hale get r l r. • Stabilize olmamış AAT çamuru keki - n n ısıl değer l ny t kömürününk ne yakındır (karışık çamurun t p k ısıl değer ~20 MJ/kg KM (4780 kkal/ kg KM) olup yakma le çamurdak bu enerj ger kazanılır). • Koku oluşumu en aza indirilir. Özel - l kle termal kurutma ve b yokurutma sürec nde oluşan yoğun kokunun lave s stemlerle ayrıca g der m ne gerek kalmaz. Termal bertaraf sonrası atık (çamur) hacm nde %90-95 oranında azalma sağlansa da kütlesel azalma %70-75 oranındadır. Dolayısıyla yakma sonrası yakılan çamurun ton KM’s başına ~250- 300 kg kül açığa çıkar. AB27 ülkeler nde mevcut durumda uygulanan çamur yönet m seçenekler n n durumu Şek l 2’de ver lm şt r (Keless d s ve Stas na- k s, 2012). Orta vadede (2015-2025 dönem ) AB ülkeler genel nde araz ye uygulama ve düzenl depolama seçenekler n n yer n g derek yakmaya bırakmaları beklenmekted r. Arıtma çamurlarının katı atık yakma tes sler nde kentsel atıklarla b rl kte (ağırlıkça ~%10-15 oranında ≥ %50 KM’l kurutulmuş çamur kekler hal nde) yakılması da, yaygın olmamakla b rl kte, bazı özel durumlarda uygulanab lecek b r d ğer seçenekt r. Çamurun Ç mento Fırınlarında (Ek Yakıt Olarak) Yakılması Ç mento üret m nde kullanılan gele- neksel yakıtlar doğalgaz, petrol veya kömür olup, atık yağlar, plast k mad- deler, atıktan üret lm ş yakıt (ATY), oto parçaları, atık last kler ve AAT çamurları g b ısıl değer n speten yüksek muh- tel f malzemelerden de ek yakıt ola- rak yararlanılab lmekted r. Tablo 7’de, ç mento sanay nde kullanılan alternat f yakıtlar üç sınıf hal nde ver lmekted r. Temel b r kural olarak, ç mento fırı- nına maks mum arıtma çamuru bes- leme oranı, ç mento fabr kasının kl nker üret m kapas tes n n %5’ n geçmemel - d r. Örneğ n, 2.000 ton/gün kapas tel b r ç mento fırını ç n en fazla 100 ton/ gün kuru çamur beslenmes tavs ye ed l r (Fyt l ve Zaban otou, 2006). Söz konusu çamur/kömür oranı kısıtlaması, çamur çer ğ ndek ağır metal ve tuz g b çeş tl zararlı malzemeler n yüksek m ktarda salımını önlemek açısından önem arz eder. Bu t barla em syonların baca gazındak konsantrasyonları, lg l yasal düzenlemelere ve standartlara uygun olmalıdır. Sanay leşm ş ülkelerdek tes s- lerde, tipik bir kuru prosesli Portland ç mentosu fabr kasında b r nc l enerj tüket m n n %75’ fos l yakıt tüket m ve %25’ se elektr k tüket m nden oluşur. Ç mento üret m sürec nde b r nc l (ön) prosesler, yakıt enerj s - n n %99’unu tüketerek en fazla enerj gerekt ren (enerj yoğun) adım olarak öne çıkar. Elektr k enerj s n n se %33’ü hammadde şlenmes , % 38’ de kl n- kerde kırma ve öğütme ek pmanlarını çalıştırmak ç n kullanılır. Arıtma çamurlarının yakılması net ces nde ortaya çıkan kül, düzenl depolamada bertaraf ed leb ld ğ g b , yapı malzemeler n n çeş tl özell kler n n gel şt r lmes ç n nşaat sektöründe de kullanılab l r. Söz konusu külden, tuğla üret m nde ve beton harcında nce agrega olarak faydalanılab lmekted r. Şek l 2. AB27 ülkelerˆnde 2005 yılı ˆtˆbarˆyle uygulanan çamur bertaraf seçeneklerˆ (Kelessˆdˆs ve Stasˆnakˆs, 2012) Tablo 7. Çimento endüstrisi için alternatif yakıt seçenekleri Sıvı atıklar Katran, kimyasal atıklar, distilasyon kalıntıları, atık solventler, kullanılmış yağlar, vaks/parafin süspansiyonları, petrokimya atıkları, asfalt karışımları, boya artıkları, yağ çamurları Katı atıklar Pet şişeler, atık kağıtlar, kauçuk artıkları, kağıt hamuru çamuru, kullanılmış araba lastikleri, pil, akü ve bataryalar, plastik artıklar, tahta atıklar, kentsel katı atıklar, pirinç kabukları, fındık kabukları, atıktan türetilmiş yakıtlar (ATY), yağlı/petrollü toprak, arıtma çamurları Gaz atıklar Katı atık düzenli depolama sahasında oluşan depo gazı, piroliz sonucu oluşan gazlar