Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

46 Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 www.suvecevre.com MAKALE öngörülen kal te parametreler topluca ver lmekted r (Dav s, 2010). Park ve bahçelere uygulanacak (ser lecek) stab l ze çamurlarda k rlet c konsantrasyonu üst (azam ) l m tler n n sağlanması gerekmekted r. Özel amba- lajlı (torba) halde veya dökme olarak pazarlanan stab l ze çamurlarda se k r- let c konsantrasyonu l m tler veya yıllık ve eklen k (toplam) k rlet c yükü l m t- ler n n aşılmaması şart koşulmaktadır. Arıtma çamurlarının park ve bahçe- ler le tarımda kullanılması durumunda, çamur ve b yokatılara söz konusu yönetmel kte öner len patojen g derme teknoloj ler seçenekler nden b r n n uygulanmış olması gerekmekted r. Böcek veya d ğer hayvanlar (kuş, fare, köpek vb.) aracılığı le bulaşıcı hasta- lıkların yayılmasını önlemek üzere, U.S. EPA Yönetmeliğinde önerilen toplam 11 adet vektör lg s n azaltım tedb r seçeneğ nden en az b r n n uygulan- ması öngörülmekted r (Metcalf&Eddy, 2014, Öztürk vd., 2015). 2.2. AB D rekt fler AB müktesebatında arıtma çamur- larının yönet m ne l şk n temel d rekt f, AB Çamur D rekt f olup, bu d rekt fle lg l b lg ler aşağıda ver lm şt r. AB Çamur D rekt f (86/278/EEC) AB bünyes nde, atıksu çamurlarına l şk n tüm yönet m stratej ler Çamur D rekt f ’nde tanımlanmıştır. Buna göre, çamurun b l msel tarım açısından çok öneml n tel kler olduğu kayded lmek- ted r. D rekt f ayrıca, toprak ve çamur çer s ndek ağır metal konsantrasyon- ları le toprağa yıllık olarak uygulana- b lecek azam ağır metal m ktarlarına l şk n kısıtlar get rmekted r. Araz ye arıtma çamurunun uygulanması le hayvan otlatma ve/veya hasat süre- ler arasında geçen süre en az 3 hafta olmalıdır. Meyve ağaçları har ç olmak üzere, d ğer meyve ve sebze ek nler n n büyüme dönem nde araz ye uygulama yapılamaz. Buna laveten, Kentsel Atıksu Arıtımı D rekt f (91/271/EEC) uygulamasının, 2005 yılında çamur oluşumunda %50 oranında artışa, b r başka dey şle, yılda 10 m lyon ton çamur oluşumuna sebep olduğu kayded lm şt r. Kentsel AAT Çamuru le İlg l D ğer AB Mevzuatı AB’de, atık yönet m ne l şk n aşa- ğıda l stelenen çeş tl d rekt fler sırasıyla yürürlüğe alınmıştır: 1975 yılında, çevre k rl l ğ n n önlen- mes ve çevre dostu bertaraf yöntem- ler n n/teknoloj ler n n teşv k ed lmes amacıyla, atık yönet m ne l şk n genel çerçevey lk kez tar fleyen Atık Çer- çeve D rekt f (75/442/EEC) yürürlüğe g rm şt r. Kentsel AAT çamurunun toprak/ araz uygulamalarını teşv k amacıyla Arıtma Çamurlarının Tarımda Kulla- nılması D rekt f (86/278/EEC), 1986 yılında yürürlüğe g rm şt r. D rekt f aynı zamanda arıtma çamurlarının, toprak, b tk örtüsü, hayvanlar ve nsanlar üze- r ndek muhtemel olumsuz etk ler n önleyecek şek lde kullanımını düzen- ler. D rekt fte, arıtılmış/ şlenm ş arıtma çamuru, “kullanımından kaynaklanab - lecek sağlık r skler n azaltmak üzere b yoloj k, k myasal veya termal süreç- ler le uzun sürel depolama/bekletme g b şlemlere tab tutulmuş çamur” olarak tanımlanır. İşlenmem ş çamu- run tarımda kullanımına se, yalnızca toprağa enjekte ed lmes veya toprak altına ver lmes /beslenmes durumla- rında müsaade ed l r. 1991 yılında yürürlüğe g ren Tehl kel Atık D rekt f (91/689/EEC) le bu tür atıkların bertarafı ç n özel standartlar ortaya konmaktadır. İlk olarak 1991’de hazırlanarak 1998’de rev ze ed len Kentsel Atıksu D rekt f (91/271/EEC) le 2005 yılından t baren, atıksu yönet m alanında daha sıkı kal te standartları get rm şt r. D rek- t f n AAT çamurları konusundak temel maddes nde, “AAT’lerden kaynaklanan çamurların uygun olan her durumda yen den kullanımı” zorunluluğunu get r- mekted r. AB’de 1985-2000 dönem nde, d ok- s tler ne %90 oranında azaltımı hedef- lem şt r. Ayrıca 2000 yılında onaylana- rak 2005 yılında yürürlüğe g ren yen b r d rekt f se, yakma kaynaklı d oks n em syonuna sınırlama get rmekted r. AB’n n n ha atık bertaraf hedef , 2000 yılında oluşan m ktarlara göre, 2020 yılına kadar %20 ve 2050 yılına kadar se %50 oranında atık azaltımıdır. Bu hedefe ulaşab lmek ç n bel rlenen stratej kapsamında yer alan yöntemler, öncel k sırasına göre; (a) atık önleme, (b) ger dönüşüm ve enerj eldes yoluyla atık ger kazanımı, (c) gel şt - r lm ş arıtma şartları, (d) atık taşınımının düzenlenmes d r. 2.3. Türk ye’dek Durum Türk ye’de arıtma çamurlarının yönet m le lg l başlıca yasal çerçeve aşağıda özetlenm şt r. Atık Yönet m n n Genel Esaslarına İl şk n Yönetmel k (ÇŞB, 2008): Bu yönetmel ğ n amacı, atıkların çevre ve nsan sağlığına zarar vermeden yönet lmes ne l şk n genel esasla- rın bel rlenmes d r. Bu kapsamda, atık yönet m n n kontrollü b r şek lde yapılab lmes ç n atık sınıflandırılması get r lm şt r olup, atıkların tehl kel l k özell kler n n bel rlenmes amacıyla 20 ana grup altında detaylı atık l stes le b r s stemat k oluşturulmuştur. Burada atıksu çamurları, Yönetmelik Ek IV’de ver len atık l stes çer s nde 19. madde olan, “Atık yönet m tes sler nden, tes s dışı atıksu arıtma tes sler nden ve nsan tüket m ve endüstr yel kullanım ç n su hazırlama tes sler nden kaynaklanan atıklar” bölümüne tekabül etmekted r (Madde 19.08). Bu bölüm su, atıksu ve atık yönet m tes sler nden kaynaklanan tüm atıklara şaret eder. Atık Yönet - m n n Genel Esaslarına İl şk n Yönet- mel k, 02.04.2015 tar h nde yürürlüğe g ren Atık Yönet m Yönetmel ğ ç ne alınmıştır. Evsel ve Kentsel Arıtma Çamur- larının Toprakta Kullanılmasına Da r Yönetmel k (ÇŞB, 2010): Bu yönet-