Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 88. Sayı (Kasım 2015)

Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2015 33 www.suvecevre.com Geri Kazanım ve Bertaraf (Kurt, D.) engellemekted r. Ayrıca hızla azalmakta olan depolama sahaları ve depolama alternat f ne karşı halk/kamuoyu tepk s , bu alternat f çek c olmaktan uzaklaş- tırmaktadır. Bu unsurlar d kkate alındığında b r hammadde ve enerj kaynağı ola- rak AÇ’n n ülkem z koşullarına uygun yararlı kullanım alternat fler n n (tarım- sal amaçlı kullanım, ek yakıt olarak kullanılması vb.) bel rlenerek ülkem z ekonom s ne kazandırılması önem taşı- maktadır. AÇ’n n şlenmes ve bertaraf ed lmes mal yet , toplam arıtma tes s mal yet ç nde öneml b r orana sah p- t r. Atıksu arıtma şlemler aşamasından t baren oluşan AÇm ktarının azaltılması ve uygun yöntemlerle (stab l zasyon, m n m zasyon, şartlandırma ve susuz- laştırma vb.) şlenerek uzaklaştırılması hem tekn k hem de yasal açıdan önem arz etmekted r. AÇ Yönet m S stemler n n seç m n- dek yaklaşımların bütünsel olması, uygun mal yetl alternat fler n seç mler - n n yanı sıra halk sağlığı ve çevre güven- l ğ unsurlarını b r arada göz önüne alan entegre b r yapıda olması gerekmek- ted r. AÇ arıtım s stemler n n seç m ya da n ha bertarafında tarımda kullanım, yakma ya da depolama alternat fler değerlend r l rken konu, b r bütün olarak ele alınmalı, AÇ özell kler , ülke koşulları, ülken n ekonom s , bunun yanında da söz konusu bölgeye has koşullar değer- lend r lerek seç mler yapılmalıdır. Çamur bertarafı, arıtma tes sler nde en çok sorunların yaşandığı ve şlet c - ler n en çok başının ağrıdığı kısımdır. Atıksu tes sler nde ortaya çıkan çamur m ktarı atıksuyun %1 la 6’sı g b düşük b r yüzdes n teşk l etmes ne rağmen çamur arıtma ün teler n n yatırım bedel toplam s stem mal yet n n %30-40’ı, şletme mal yet se bütün şletme mal - yet n n %50’s c varındadır. TUİK 2012’ Beled ye Atıksu İsta- t st kler ver ler ne göre kanal zasyon şebekes nden deşarj ed len 4,1 m lyar m 3 atıksuyun 3,3 m lyar m 3 ü 412 atıksu arıtma tes s nde arıtılmıştır. Arıtılan atıksuyun %38,3’üne gel şm ş ( ler ), %32,9’una b yoloj k, %28,5’ ne f z ksel ve %0,3’üne doğal arıtma uygulanmıştır. Bugün Türk ye’de 646 evsel arıtma tes s mevcut olup, bu tes sler 542 bele- d ye kuruluşuna h zmet vermekted r. Nüfusun %78’ n n atıksuyu herhang b r kademede arıtılmaktadır. Yurtdışında yayınlanan b r kaynakta arıtma çamuru m ktarının (gKM/k ş . gün) ülkeler arasında farklılık gös- terd ğ bel rt lmekted r. Bu değer, Dan marka’da 72, Almanya’da 72, ABD’de 79, İspanya’da 67, İng ltere’de 63, Fransa’da 42, Avusturya’da 39 ve Türk ye’de 33 olarak ver lmekted r. Öztürk ve Güven’ n bu sayıdak makaleler nde kentsel AAT’ler nde olu- şan ve uzaklaştırılan özgül çamur m k- tarının 35±12 (gKM/EN.gün) aralığında kaldığı bel rlenm şt r. Bu değer İSKİ’n n büyük ölçekl ler b yoloj k AAT’lerde, 2014 yılı ver ler le, 50~60 (g KM/ EN.gün) aralığında değ şmekte olduğu bel rt lmekted r. Oluşan çamur ç n yaklaşık b r değer- lend rme yapıldığında, Türk ye’de atıksu arıtma tes sler nde uygulanan farklı arıtma sev yeler olduğuna göre oluşan çamur k ş başına 45 (g katı madde/ gün) m ktarı kabul ed leb l r. 2015 yılında toplam nüfusun yaklaşık %93.3’ü bele- d ye hudutları ç nde yaşadığına göre ve bu nüfusun %78’ n n atıksuyu bel rl b r kademede arıtıldığına göre bu nüfus yaklaşık 57 m lyon olarak hesaplanab l r. Böylece, günde yaklaşık 2583 ton AÇ (yılda 943.000 ton) üret ld ğ tahm n ed leb l r. Bu değer yılda Türk ye’de 2008’de üret ld ğ bel rt len 1.075.000 ton değer (Evsel ve Kentsel AAT’lerde: 500.000 ton/yıl Sanay Tes sler nde: 575.000 ton/yıl) le benzerl k göster- mekted r. Ülkem zde oluşan çamurun nasıl bertaraf ed ld ğ hakkında kes n b r b lg bulunmamaktadır. Genelde çamur Termal çamur kurutma Arıtma çamuru Çamur çürütme