Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 87. Sayı (Ekim 2015)

62 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2015 www.suvecevre.com Havalı çürütücüler kes kl veya sürekl s stemler olarak şlet lmekted r. Konvans yonel havalandırmalı çürütme proses n n tasarımı sırasında, sıcaklık, katı madde g der m , beslenen çamu- run katı madde konsantrasyonu, tank hacm , oks jen ht yacı ve proses n şle- t lmes d kkate alınmalıdır. Havalı tankların çoğu açık tanklar olarak nşa ed lmekted r. Bu sebeple çürütücüler çer s ndek ısı, hava koşul- larına bağlı olarak değ şmekte ve gen ş b r aralıkta salınım göstereb lmekted r. D ğer tüm b yoloj k s stemlerde olduğu g b düşük sıcaklık değerler proses n yavaşlamasına, yüksek sıcaklıklar se proses n hızlanmasına sebep olmakta- dır. Sıcaklık kayıplarının da mutlaka d k- kate alınması gerekmekted r. Tankın yer üzer nde kalan kısımlarının yalıtımmal- zemes le kaplanması, yüzeysel hava- landırma yer ne tankın çer s ne batmış şek lde yerleşt r len havalandırma ek p- manı kullanılması, çok soğuk kl mlerde kapalı tankların kullanımı veya çamurun ısıtılması yoluna g d leb lmekted r. Tasa- rım, beklenen en düşük şletme sıcak- lığında gerekl çamur stab l zasyonu sağlanacak ve beklenen en yüksek şletme sıcaklığında maks mum oks jen ht yacı tem n ed lecek şek lde yapıl- malıdır. Havalı çürütmen n d ğer b r amacı da uzaklaştırılacak katı madde kütles n n azaltılmasıdır. Katı madde g der m n n sadece çamurun b yoloj k olarak g der leb len kısmı le gerçek- leşt ğ düşünülse de organ k olmayan maddeler n de b r m ktar parçalan- ması mümkün olab lmekted r. Havalı çürütme le uçucu katı madde g der m- ler % 35-50 arasında gözlenmekted r. Sıcaklığın dışında bu g der m ver m n etk leyen d ğer parametre se çamur yaşıdır. Havalı çürütmen n tam karışımlı ve kademel ( k veya üç kademel ) kon- f gürasyonunda, toplam çamur yaşı eş t b r şek lde kademeler arasında bölün- mel d r. Havalı çürütme prosesler n n ver mler nde öneml etk s olan çamur yaşının, tasarım ve şletme sırasında mutlaka d kkate alınması gerekmekte- d r. Örneğ n çürütücü önünde yoğun- laştırma şlem uygulanacak se çürütü- cüye beslenecek çamurun katı madde konsantrasyonu ve böylece çürütü- cünün hacm başına ver lmes gerekl oks jen m ktarı da artacaktır. Besleme akımındak yüksek katı madde konsant- rasyonları daha uzun çamur yaşlarına ve daha küçük çürütücü hac mler ne ht yaç göstermekted r. Ayrıca özel- l kle kes kl beslenen s stemlerde duru faz oluşumu daha az olmakta ve bu durum proses kontrolünde kolaylık sağ- lamaktadır. Yoğunlaşmayı tak p eden çürütücülerde se daha yüksek uçucu katı madde g der mler gözlenmek- ted r. Fakat katı çer kler %3,5-4’den yüksek olan durumlarda, karıştırma ve havalandırma şlemler zorlaşmak- tadır. Bu sebeple %4’den yüksek katı madde çer kler nde, çürütücülerde yeterl karıştırma ve havalandırmanın sağlanab ld ğ nden em n olunması gerekmekted r. Yoğunlaştırma sırasında pol mer kullanımı le bu çamurların çürütülmeler sırasında karıştırılmaları ç n daha yüksek m ktarlarda enerj ht yacı gerekecekt r. Havalı çürütme sırasında hücre dokusunun tamamıyla oks dasyonu (n tr f kasyon dah l) sıra- sında gerekl oks jen ht yacı 7 mol/mol hücre veya yaklaşık 2.3 kg/kg hücre’d r. Karışık çamurun çer s ndek ön çökel- t m çamurundak BOİ’n n tamamıyla oks dasyonu ç n se g der len BOİ’n n 1 k logramı başına 1,6-1,9 kg oks jen ht yacı gözlenmekted r. Bütün şletme şartlarında, s stemde kalan oks jen m ktarı 1 mg/L’den yüksek olmalıdır. Çürütücü önünde yoğunlaştırma uygu- lanmamışsa, çürütücüden çıkan arıtma çamurları b r sonrak şleme ver lmeden önce yoğunlaştırılmalıdır. Havalı çamur çürütücüler n boyutlandırılmaları sıra- sında kullanılan tasarım kr terler Tablo 20’de ver lm şt r. Havalı çürütmen n b r nc kademes termof l k, k nc kademes mezof - l k sıcaklıklarda şlet len k kademel çürütme t p , konvans yonel ve yük- sek saflıkta oks jen le gerçekleşen ototermal termof l k çürütme t p ve yüksek saflıkta oks jenl çürütme t p de bulunmaktadır. Bu t ptek havalı çürütme prosesler son yıllarda atıksu çamurlarının stab l zasyonu amacıyla sıkça uygulanmaktadır. Havalı çürütücünün hacm aşağıdak denklem kullanılarak hesaplanab l r: V = Havalı çürütücü hacm , m 3 Q o = Ortalama çamur deb s , m 3 /gün X o = G r ş askıda katı madde kon santrasyonu, mg/L Y = Ham ön çökelt m çamurunun g r ş BOİ 5 kısmı (% olarak) S o = G r ş BOİ 5 , mg/L X = Çürütücüdek askıda katı madde konsantrasyonu, mg/L K d = Reaks yon hız sab t , gün-1 P v = Çürütücüdek askıda katı maddeler n uçucu kısmı (yüzde olarak) θ c = Çamur yaşı (gün) Havalı çürütücüye ön çökelt m çamuru beslenm yorsa, Y.S o ter m hmal ed leb l r. Öneml m ktarda n tr - f kasyon olması beklen yorsa, çürütücü hacm hesabında (12) denklem kullanıl- mamalıdır. l Tablo 20. Havalı çamur çürütücüler için tasarım kriterleri (12) “Çamur Arıtma ve Uzaklaştırma” başlıklı makalen n devamını gelecek sayımızda okuyab l rs n z. REHBER