Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 87. Sayı (Ekim 2015)

Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2015 51 www.suvecevre.com hücre dışı enz mler vasıtası le daha bas t yapıda organ k maddelere dönüş- türülür. İk nc safhada, karbonh drat, yağlar ve prote nlerden oluşan organ k maddeler as t bakter ler nce uçucu yağ as tler ne dönüştürülür. Metan üret m safhasında metan arkeler nce k nc safhanın son ürünü olan aset k as d n parçalanması veya CO 2 le H 2 ’ n sentez yoluyla metan ve karbond oks t üret l r. Havasız çürütme şlem nden geçen evsel arıtma tes s çamurları kararlı, kokusuz, patojen organ zma konsant- rasyonu düşük ve araz ye ser leb lecek özell kted r. Havasız çamur çürütme yöntem n n başlıca mahzurları, yüksek lk yatırım mal yet , şletme güçlükler ve çıkış suyu k rl l k yükünün fazla oluşudur. Havasız arıtma sürec esas t bar yle pH, atığın b leş m ve sıcak- lığa bağlıdır. Yüksek organ k yüklerde metan üret m durur, anaerob k reak- törde as t b r k m olur ve çıkan gazda CO 2 yüzdes artar. İy şlet len çamur çürütücülerde pH=6.7-7.4, uçucu as t konsantrasyonu 1000 mg HAc/L’den ve CO 2 yüzdes %35’ten azdır. Metan arkeler mezof l k (27-43 °C) ve termo- f l k (45-65 °C) sıcaklık kademeler nde oldukça akt ft rler. Havasız çürütücüler genell kle mezof l k sıcaklık aralığında (35-40 °C) şlet l rler. Ancak son yıl- larda termof l k çürütme sonucu olu- şan çamurların daha y süzüleb ld ğ ve çürütme ver m n n de daha yüksek olduğu yolunda uygulamalar da göz- lenmekted r. 7.3.1. Havasız Çamur Çürütücü T pler Havasız çamur çürütücüler baş- lıca k t pt r: düşük hızlı ve yüksek hızlı çürütücüler (Şek l 11). Düşük hızlı (standart) çürütücülerde ısıtma ve karıştırma uygulanmaz. H drol k bek- leme süres yören n kl m ne bağlı ola- rak 30-60 gün arasında değ ş r. Yüksek hızlı çürütücülerde se havasız ayrışma sürec n hızlandırmak gayes le ısıtma ve karıştırma uygulanır. Bu t p çürü- tücüler genell kle ser bağlı 2 reaktör tarzında tert p ed l r. B r nc reaktör, lave ed lmel d r. İlave doz m ktarı pH’ı 12 ye get rmek ç n kullanılan m ktarın yaklaşık 1,5 katı kadardır. 7.1.2. K reçle Son Stab l zasyon K reçle son stab l zasyon proses nde, susuzlaştırılmış çamurun pH’ını yükselt- mek amacıyla Ca(OH) 2 veya CaO (sön- mem ş k reç) kullanılır. Sönmem ş k reç çamur suyuyla ekzoterm k reaks yon verd ğ n ç n terc h ed l r. Su, karışım sıcaklığını 50˚C’n n üzer ne çıkarır ve bu değer kurt yumurtalarını pas f hale get rmeye yetecek sıcaklıktır K reçle ön stab l zasyona kıyasla, son stab l zasyonun üstünlükler şunlardır: • Kuru kireç kullanılabildiğinden dolayı, susuzlaştırılmış çamura su laves gerekmez. • Ayrıca susuzlaştırmaya gerek duyul - maz. • Kireçle çamur susuzlaştırma ekip - manında kabuk oluşumu problem ve bununla alakalı şletme problem- ler ortadan kalkar. K reç ve çamurun y karıştırılması durumunda, ufalanab l r y b r doku elde ed l r. Bu çamur uzun süre sakla- nab l r veya araz ye kolaylıkla yayılab l r. 7.2. Isıl Arıtma Isıl arıtma ç n, stab l zasyon ve şart- landırma prosesler n n her k s nde de çamur yüksek basınç altında kısa sürel ısıtılır. Kullanım amacı; katıyı koagüle etmek, jel yapısını parçalamak ve katı çamurun bünye suyunu azaltmaktır. Sonuç olarak çamur ster l ze olur ve kolaylıkla susuzlaştırılır. Isıl proses daha çok, ster l zasyonu ve şartlandırması zor olan b yoloj k çamura uygulanır. Yüksek yatırım mal yet büyük s stemlerde bu yöntem n kullanımını kısıtlar. Isıl arı- tımdan çıkan üst su, yüksek BOİ, NH 4 ve P çerd ğ nden ana arıtım s stem ne ver lmeden önce ön arıtımı gerekeb l r. Isıl arıtımdan çıkan kısmen oks de olmuş çamur, vakum f ltre, santr füj, bant f ltre veya kurutma yataklarında susuzlaştırılab l r. Bu s stem n başlıca üstünlükler şu şek lde sıralanab l r: • Ulaşılan oksidasyona bağlı olarak susuzlaştırılmış çamurun katı çer ğ %30-50 arasında değ ş r. • Oluşan çamur için kimyasal şartlan - dırmaya gerek duyulmaz. • Proses, çamuru stabilize eder ve hastalık yapan bakter ler yok eder. • İşlenen çamurun ısıl değeri 28-30 kJ/g’dır. • Çamur bileşimindeki değişim proses ver m n etk lemez. • Uçucu katının tam oksidasyonu, yüksek basınç ve sıcaklıklarda tamamlanır. S stem n öneml mahzurları şunlar- dır; • Ekipman yoğun olması ve koroz - yona dayanıklı malzeme kullanımı neden yle, lk yatırım mal yet yük- sekt r. • Uzmanlık gerektiren bir işletme ve c dd önley c bakım programı gerekt r r. • Proseste oluşan atıksu yüksek orga - n k karbon, amonyak ve renk k rl l - ğ ne sah pt r. • Arıtım gerektiren kötü kokulu gazlar meydana geleb l r. • Isı değiştirici, borular ve reaktörde kazan taşı oluşumu problem görü- leb l r. • Kabuk kontrolü asitle yıkama ve yüksek basınçlı su püskürtme gerek- t r r. 7.3. Havasız Çürütme Havasız çürütme, çamur stab l zas- yonu ç n kullanılan en esk prosesler- den b r olup, moleküler oks jen yoklu- ğunda organ k ve norgan k maddeler n parçalanması şlem olarak tanımlana- b l r. Atıksu arıtma tes sler nde ortaya çıkan ham (b r nc l) ve b yoloj k fazla çamurlar havasız ortamda çürütülürler. Havasız çürüme sürec anaerob k bak- ter lerce gerçekleşt r l r. Organ k çamur- ların havasız ayrışma sürec başlıca üç safhada gerçekleşt r l r: H drol z, As t üret m ve Metan üret m . H drol z safhasında, çözünmem ş yapıdak kompleks organ k maddeler