Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 86. Sayı (Eylül 2015)

Koku Kaynakları Koku kaynağı olarak aşağıda kay- naklar örnek ver leb l r: • Atıksu arıtım tesisleri • Lak-Vernik-Boya fabrikaları • Boyahaneler • Gıda üretim tesisleri • Hayvan yemi fabrikaları • Hayvan üretim çiftlikleri • Rafineri ve petrokimya tesisleri • Gübre fabrikaları Koku Ölçüm Yöntemler Mevcut yasal düzenlemelerle koku k rl l ğ de kontrol altına alınması gere- ken b r parametre olarak kabul ed l- m şt r. Bu durum kokuyu oluşturan atık gazların, part küller n vs b rer k rlet c olarak kabul ed l p ölçülmes n n yanı sıra artık kokunun kend s n n de bağım- sız olarak ölçülmes ve kontrol altına alınması gerekl l ğ n doğurur. Kokunun ölçülmes ç n kabul ed len başlıca yöntem olfaktometr k yöntem olup, genel olarak aşağıdak g b açık- lanab l r : 1. Olfaktometr Temel olarak kokulu gazın kontrollü olarak bell konsantrasyonlarda nsan burnuna sunulması ve bu kokunun nsanın koku alma duyusu üzer nde yarattığı etk n n ölçülmes yöntem d r. Olfaktometr , 2 ana prens be dayan- maktadır; • Bilinen belli bir kokuyu bilinen konsantrasyonlarda nsan burnuna sunarak ve yarattığı etk y ölçerek burnun koku alma yeteneğ n kal bre etmek • İnsan burnunu bir dedektör olarak kullanarak b l nmeyen koku kon- santrasyonlarının ş ddet n tay n etmek. Olfaktometr yöntem n kullanarak koku konsantrasyonunu ölçen c hazlara “Olfaktometre” den lmekted r. Taşınab - l rl ğ zor olan bu yöntem n saha ope- rasyonlarında çözümü kısıtlıdır. Geçerl yönetmel klerde kabul ed l- m ş koku ölçüm yöntem olfaktometr olmasına rağmen aşağıdak yöntemler de koku ölçümler nde ve tanınmasında kullanılmaktadır. 2. Gaz Kromatograf s Gaz kromatograf s b r gaz karışımı ç ndek b leşenler n ayrılmasında ve bel rlenmes nde kullanılan b r yöntem- d r. Gaz karışımının kompoz syonu bu yöntemle bulunab l r. Çok kes n n tel ve n cel anal zler n stend ğ durumlarda gaz kromatografının ardına b r kütle spektrometres eklen r. İlk yatırım ve ölçüm mal yetler oldukça yüksekt r. Anal z süreler uzun- dur. Bu nedenle, taşınab l rl ğ olan ve daha uygun mal yetlerle kullanılab le- cek c hazlar gel şt r lm şt r. Bu yöntem koku ş ddet n doğrudan ölçemese de kokuyu oluşturan gazların b leş m ve yoğunluğunun ölçülmes yle kokuyu tanımlayab l r. 3. Elektron k Koku Ş ddet Ölçüm C hazı Koku ş ddet ölçüm c hazları koku anal z ç n sayısal olarak koku ş ddet ölçeb len ve özell kler ne göre koku sınıflandırması yapab len c hazlar- dır. El t p kullanıma uygun olan bas t modeller sah p oldukları sensörlerle koku c ns n ayırt etmeks z n ortam- dak koku ş ddet n sayısal ve sürekl olarak vereb l r. Bu t p c hazlar sahada kullanımı ve anlık koku ş ddet değ ş mler n göster- mes yle yapılacak koku nötral zasyon çalışmalarında bas t ve kullanışlı yapı- sıyla kolaylık sağlamaktadır. Çalışma sonucu, anlık ver lerdek azalma le koku g der m n n ver m ölçüleb l r. H drojen sülfür, met l merkaptan, amonyak, toluen, v.b. karakter st k ürünler ç n gel şt r lm ş el t p koku ş ddet ölçüm c hazları da mevcuttur. Spes f k ürünler ç n üret len bu c hazlar, atıksu arıtım tes s , hastane, gıda üre- t c ler , gübre sanay g b şletmelerde hassas ölçümler alab l r . İsteğe bağlı olarak sonuçlar b lg sa- yar ortamında sayısal veya graf k olarak zleneb l r. Görecel olarak daha ekonom k olan bu c hazlar taşınab l r olmalarına karşın genel olarak tüm koku türler 44 Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2015 www.suvecevre.com TEKNİK Şek l 3. Elektron k koku ş ddet ölçüm alet Graf k 1. Elektron k koku ş ddet ölçüm graf ğ