Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 86. Sayı (Eylül 2015)

42 Su ve Çevre Teknolojileri / Eylül 2015 www.suvecevre.com TEKNİK K oku, koku alma duyusuyla h ssed len, genelde çok küçük konsantrasyonlarda havada çözülmüş olarak bulunan k myasal maddeler n yarattığı duyudur. Koku- lar algılamaya göre kabaca kötü veya ve hoş kokular olarak ayrılab l r. Daha ayrıntılı ve genel kabul görmüş b r sınıf- lama ç n se Şek l 1’dek ne benzer b r koku çarkı kullanılır. Kokuların çoğu organ k b leş kler tarafından oluşsa da h drojen sülf t ve amonyak g b norgan k maddeler de kokab l r. Hoş veya rahatsız ed c olsun tüm kokular çok küçük m ktarlarda dah olsa burnumuzca algılanırlar. Ancak en güçlü kokular b le b r süre boyunca sürekl ve düzenl şek lde koklandıkla- rında algılanamaz olurlar. B rçok canlıya göre koku alma duyusu pek az gel şm ş nsanoğlu havada 400 m lyonda b r yoğunlukta bulunan koku moleküller n- den t baren kokuyu algılamaya başlar. Prat k nedenlerle koku havada, gaz hal nde ve algılanma yoğunluğunun üstünde b r sev yede bulunan mole- küllerd r. Bu moleküller n burun ç ndek algılayıcı özel hücreler uyarmasıyla beyne koku s nyal ulaşır. D l m zde farklı tatları algılayan farklı bölümler olduğu g b burnumuzda da koku mole- külünün uyardığı bölüme göre beyne farklı b r koku s nyal ulaşır. Yukarıda da bel rt ld ğ g b havada çok düşük yoğunluklarda bulunan koku moleküller özell kle de hayat önem taşımalarına bağlı olarak etk n şek lde h ssed leb l rler. Duyum eş ğ olarak da kabul ed leb lecek yoğunluklar bazı koku moleküller ç n aşağıda örnek- lenm şt r. • Hidrojen Sülfit 0,00047 ppm • Etil Merkaptan 0,001 ppm • Piridin 0,021 ppm Genell kle büyük moleküller olan kokulu moleküller n sadece bell b r kısmı burundak koku algılayıcıları uya- racak yapıdadır. Bu yapı genell kle b r aldeh d, am n, d am n sülf t, laktone, karboks l k as t, ester, kab lam n, keton veya benzer moleküllerd r. Koku yapan tüm bu moleküller n ortak özell ğ se son elektron halkalarındak tek sayıda elektronun neden olduğu reakt f yapı- dır. Koku Ned r? Şek l 1. Koku Çarkı Graf ğ Şek l 2. Bazı koku kaynağı moleküller n k myasal yapısı MURAT GÜLTEKİN K mya Mühend s Kazancı Çevre Tekn ğ