Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 84. Sayı (Temmuz 2015)

58 Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2015 www.suvecevre.com türbülanslı olarak düşünüleb l r. Türbü- lanslı aralıkta, çürütülmüş çamurdak yük kaybı, sudak yük kaybının k veya üç katından daha fazla olab l r. B r nc l ve konsantre çamurlardak yük kayıp- ları, özell kle pol merle şartlandırma yapılması durumunda öneml ölçüde artmaktadır. 2.3.1. Bas tleşt r lm ş Yük Kaybı Hesabı Kısa çamur let m hatları ç n yük kaybının hesabında n speten bas t yön- temler kullanılmaktadır. Bu yöntemler n kullanımı özell kle çamurun katı madde oranının %3’ten az olması durumu ç n uygundur. Yük kaybını hesaplamak için kullanılan k faktörü, ver len çamur t p ve katı konsantrasyonu ç n gel şt r l- m ş deneysel eğr den elde ed l r (Şek l 3a). Pompalanan çamurun yük kaybı, Darcy-Weisbach, Hazen-Williams veya Manning eşitlikleri kullanılarak su için bulunan yük kaybı, Şek l 3a’dan elde ed len k le çarpılarak bulunur. Arıtma s stem nde çamur hattı genell kle kısa olduğundan, sürtünme kayıpları ç n bas tleşt r lm ş hesap yöntem n uygu- lamak yeterl d r. Uzun çamur hatlarında sürtünme kaybının tahm n , mühen- d sl k, ekonom k ve şletme durumla- veya zarar görecekt r. Santr füj pompalarda gerekl şletme hızı ve motor gücünü bel rlemek ç n let m hattı karakter st k eğr s ; • Beklenen en yoğun çamur • Ortalama şartlar • Su için hesaplanmalıdır. Bu s stem eğr ler , geçerl hız aralığına a t pompa (H-Q) eğr s graf ğ üzer ne ç z l r. Bell pom- palar ç n maks mum ve m n mum hızlar, pompa karakter st k eğr s le s stem n stenen kapas tedek karak- ter st k eğr s n n kes m noktası olarak elde edilir. Maksimum hız için pompa karakter st k eğr s n n boru hattının su ç n olan eğr s le kes ş m yer pompa ç n gerekl gücü bel rler. Şek l 2. Tpk Atıksu ve Çamur Pompalama Uygulamaları (Qasm, 1999) Şek l 3. Yük kaybı çarpım faktörler a) farklı çamur tp ve konsantrasyonları çn, b) boruda farklı hızlar ve çamur konsantrasyonları çn (Metcalf & Eddy, 2003) rını çeren daha d kkatl b r çalışmayı gerekt r r. Yük kaybının yaklaşık tahmininde, Şek l 3a’nın kullanımı ancak şu şartların geçerl olması durumunda yapılab l r: • En düşük hız 0,8 m/s olmalı • En yüksek hız 2,4 m/s’yi geçmemel • Boru gres veya diğer katılarla tıkanmamalıdır. Yük kaybı için diğer bir yakla- şık metot, sadece hız ve katı madde yüzdes nden çarpım faktörünün elde ed ld ğ graf ğ n n kullanımını gerekt r r (Şek l 3b). Ham b r nc l çamurun yoğunluğu genell kle pompalama süres nce değ - ş r. Öncel kle en konsantre çamur pom- palanır. Çamurun büyük kısmı pom- palandıktan sonra, su le aynı h drol k özell ğe sah p sulu çamur pompaya gel r. Çamur özell ğ ndek bu değ ş m, santr füj pompanın daha fazla çalışma- sına sebep olur. Pompa motoru, ek yük- lere ve değ şken hız şartlarına, özell kle hızı yavaşlatmaya, uygun olacak şek lde seçilmelidir. Motor, yüksek hızlı terfide elde ed len maks mum yüklemeler ç n boyutlandırılmamış se aşırı yüklenecek (a) (b) REHBER