Dik borulu damıtıcıların (VTE: vertical tube evaporation) Brüde Kompresyonu ile kullanılması, tesislerde yer sarfiyatının azalmasına ve kompakt bir yapı sağlanmasına imkan tanımaktadır. İşletme şartlarının ve tesis boyutlarının tayininde, tortulaşma oluşumu meydana gelmeden damıtma, göz önünde bulundurulması gereken önemli bir noktadır. Deniz suyunun tortulaşmasına sebep olan maddeler genel itibariyle alkalik magnezyum hidroksit ve kalsiyum karbonattır. Bu bileşikler deniz suyunda 70-90°C arasında reaksiyona girip tortulaşmaya neden olmaktadır. Yine deniz suyunun bileşenlerinden olan kalsiyum sülfat, alçı taşı (gips) oluşumuna yol açmaktadır. Bu bileşiklerin çözünürlüğünü zorlaştırmak ve tortulaşmaya engel olmak için deniz suyunu demir klorür, polifosfat ve kükürt gibi kimyasal maddelerle ön işleme sokmak gerekmektedir. Bu ön işlem vasıtasıyla deniz suyu 120°C'ye kadar tortulaşma oluşumu tehlikesi olmaksızın ısıtılabilmekteclir. Sonuç olarak, tesisin işletme sıcaklığı, tortulaşmaya neden olan bileşenlerin çözünürlük doyma sıcaklığının altında olmalıdır. b) Mekanik enerjili yöntemler; • Ters ozmoz, • Elektrocliyaliz, • İyon değişimi ve • Kristalizasyon olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Ters Ozmoz Yöntemi Ozmoz terimi, çözelti halindeki bir sıvının kendiliğinden yan geçirgen bir zardan geçmesi olayını tanımlar (Şekil l.a). Bu yolla farklı konsantrasyonlara sahip iki çözelti çözüldüğü sıvıdan ayrılır. Bu yarı geçirgen membranlar çok ince bir mateıyalclen oluşmaktadır. İdeal şartlarda bu membran, çözeltiyi inorganik ve organik maclclelerclen, kolloicllerden, bakterilerden, istenmeyen moleküllerden ve ayrıca iyonlarından ayırarak saf çözelti haline getirir. Çözelti akışı daima seyreltilmiş saf çözeltiye doğru gerçekleşmektedir. Bu akış ozmotik basıncın dengelendiği ana kadar sürmektedir. Ozmotik basınç iki çözelti arasındaki konsantrasyon farkına bağlıdır. Şematik gösterimi Şekil la'da verilmiştir. Tuzlu Eriyik (!:::::!::!= Eriyik Şekil.la. Ozmoz Basınç Seyreltik =::=:=:C:)Eriyik Şekil.l b. Ters Ozmoz Ters ozmozcla da, tıpkı ozmoz olayındaki gibi farklı konsantrasyonlara sahip iki çözelti, yan geçirgen bir membranla ayrılmıştır. Konsantre çözelti tarafına dışarıdan ozmotik basınçtan daha yüksek bir basınç uygulanırsa olay tersine döner ve bu duruma ters ozmoz elenir (Şekil l.b). Bu durumda sıvı, çözelti konsantrasyonunun yüksek olduğu taraftan membran içinden geçerek alçak olan tarafa doğru akar. Basınç uygulanan taraftaki çözünmüş maddeler belli bir maksimum değere kadar yükselir. Ters ozmoz yöntemi, gelişen teknoloji ile tuz giderme işleminin yanı sıra her türlü arıtma alanında kolaylıkla kullanılabilecek bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Sadece tuz arıtımında değil aynca organik maddelerin ayrıştırılmasında, belli katyon ve anyon oranlarının ayarlanmasında ayrıcalıklı bir teknolojiye sahiptir. Ters ozmoz yöntemi, sahip olduğu, kesiksiz ve otomatik işletme olanağı, faz ve sıcaklık değişimlerinden az etkilenen düşük enerji kullanımı, boyut sınırlanmasının olmayışı, modüler tasarımın yapılabilmesi, kimyasal katkı ihtiyacının olmayışı, ilk yatırım maliyetinin düşük Deniz ÇöktUrUcO Suyu ilavesi oluşu gibi avantajları nedeniyle geniş bir kullanım alanına hitap eder: İçme suyu; ters ozmoz yöntemiyle, işlenmemiş suyun toplam tuz miktarı, karbonat sertliği ve toplam sertliği, sülfat ve nitrat miktarı ile düşürülür. Çözülmemiş suda su içerisinde bulunan yabancı maddeler ve bakteriler vb. bu yöntemle ayrıştırılır. İşletme suyu; endüstride ters ozmozun çok geniş bir kullanım alanı vardır. Soğutma suyu ve kazan besleme suyu hazırlanmasında, elektronik parçaların fabrikasyonunda gerekli saf suların işlenmesinde aynca gıda, kozmetik, ilaç ve kimya endüstrilerinde kullanılır. Atık su arıtma tesislerinde, ağır metallerin ayrıştırılması amacıyla ters ozmoz son basamak olarak kullanılır. Çözeltiler ters ozmoz ile konsantre edilebilir. Böylece prosesi besleyen değerli madde ve kimyasallar geri kazanılmış olur. Deniz suyu veya acı suyun tuzdan arındırılması; Deniz suyu ters ozmoz yöntemi ile ekonomik olarak tuzundan arındırılabilir. Tuz oranı ve suyun bileşimi membranların fiziksel ve kimyasal dayanıklılığında önemli rol oynamaktadır. Yüksek tuz oranı ve bunun yol açtığı yüksek ozmotik basınç değerinin, acı su ve deniz suyunda ters ozmozun kullanılabilmesi için 30-80 bar civarında olması gerekmekte ve dolayısıyla maliyet artmaktadır. Bu yöntemin herhangi bir engele uğramadan kullanılabilmesi için acı suyun veya deniz suyunun ön işleme tabi tutulması şarttır. Ön işlem; membran çeşidi, modül sistemi ve işlenecek suyun bileşimi göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Şekil 2'de ters ozmoz yöntemi ile deniz suyundan içme suyu elde eden bir prosesin akış diyagramı verilmiştir. Yüksek Enerji Geri Ünitesi DönUıUm Tribünü Yüksek Ozmoz Ünitesi Sodyum Hipoklorit ilavesi Hazır Su Şekil 2. Ters Ozmoz Yöntemi ile Deniz Suyundan içme Suyu Elde Eden Bir Prosesin Akış Diyagramı SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ• SAYI 8 ~
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=