Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 79. Sayı (Şubat 2015)

62 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2015 www.suvecevre.com k myasallar, göze ve c lde zarar verme tehl keler dolayısıyla oldukça d kkatl kullanılmalıdır. Sönmüş k reç Ca(OH)2 ve sönmem ş k reç CaO ç n de geçerl olmak üzere, bu tarz pudramsı mad- deler ş ddetl toz oluşumuna yol aça- b l rler. Bu maksatla, gerekt ğ nde k m- yasallar ç n kapalı dozlama s stemler kullanılmalıdır. 6.2. Mekan k Ek pman ve Ölçme Sorunları Dem r ve alüm nyum tuzları kulla- nırken korozyon sorunu ortaya çıka- b lmekted r. Plast kler, boru ve kontey- nerler n mal ç n uygun malzemelerd r. Çöktürücüler, bell b r oranda çözü- nemeyen madde çer ğ ne sah p tekn k (t car ) kal te ürünlerd r. Bu malzeme- ler, boru d rsekler , vanalar vb. hassas noktalarda tıkanma ve pompalarda aşınmaya yol açab l rler. Örneğ n alü- m nyum sülfat, alüm nyum oks t çeren çok y öğütücü n tel kl b r madded r. Bu sebeple borular ve benzer yapılarda aşınma ve tıkanma sorunlarına d kkat ed lmel ve sürekl tak p ed lmel d r. K myasal çöktürme s stemler nde pH ölçümü, proses zleme ve/veya kont- rolü ç n esastır. Burada d kkat ed lmes gerekl husus, pH elektrodunun üzer n n kaplaması dolayısıyla hatalı ölçümlere ve yanlış dozlamaya yol açab lme r sk - d r. pH ölçerlerde yaşananlara benzer sorunlara letkenl k, bulanıklık oks jen ölçümler nde de rastlanır. 6.3. Proses Sorunları Burada proses sorunları olarak tanımlanan problemler, fosfor çıkış değerler n n sağlanıp sağlanmadığı le l şk l d r. Çözünmüş ve askıda fosforun ayırt ed lmes oldukça önem taşımakta olup, k b leşen ç n alınacak önlemler farklılık göster r. Dem r (genell kle Fe++) le eş zamanlı çöktürme esnasında, havalan- dırma havuzunda oks jen kontrolünün sağlanamaması ve havalandırma kay- naklı yüksek türbülans oluşumu olmak üzere k temel problem ortaya çıka- b lmekted r. Organ k madde le eşzamanlı çök- türme uygulanan s stemlerde anaerob k şartlar oluşab l r. Bu durum, Fe+++’n n Fe++’ye nd rgenmes ve sudak kal- s yum yonlarının konsantrasyonuna bağlı olarak fosforun bel rl oranda ortamda çözünmes le sonuçlanır. Bu çözünme özell kle pH’ın 7 veya daha düşük değerler nde gözlenmekted r. Tes ste aerob k koşullar, organ k madde kaynağının azaltması veya havalandırma kapas tes n n artırılma- sıyla yen den sağlanab l r. Havalan- dırma kapas tes , örneğ n akt f çamur s stemler nde, d füzör aracılığıyla daha fazla hava üflenmes le artırılab l r. Ancak bu durumda da oluşan yüksek türbülans b yo-k myasal flokları parça- layarak çıkış suyundak fosfor konsant- rasyonunun yükselmes ne yol açab l r. Opt mum yumaklaştırma, ortalama hız gradyanı G = 10-50 s-1 sev yes nde sağlanır. Buna karşılık, b r akt f çamur s stem n n havalandırma havuzundak G değer opt mum aralığın oldukça üstünde 100-200 s-1 olab lmekted r. Bu yüzden, tank çer s nde havalandırma- nın mümkün olduğunca az türbülanslı şek lde yürütülmes , gerekt ğ nde oks - jen aktarımının kaba kabarcıklı yer ne nce kabarcıklı d füzörler kullanılarak yapılması önem taşımaktadır. Fe++ le eşzamanlı çöktürmede, Bx = 0,2-0,4 kg BOİ / (kg AKM x d) olan orta yüklü tes slerde, havalandırma tankın- dak bel rg n köpük problem neden yle özell kle bel rl b r tür m kroorgan zma- nın (akt nom setler) gel ş m nde artış gözlenm şt r Bu sorun düşük yüklü tes slerde gözlenmemekted r. Al+++ kullanımında se, anaerob k koşullarda fosfor çözünmes le lg l herhang b r sorun yaşanmayacaktır. Eşzamanlı çöktürmede pH kontrolü şlem düşük dozlarda, b r başka dey şle yaklaşık 1 mol oranlarında b lhassa önem taşır. Dem r ve alüm nyum tuzları le yapılan çöktürme sonrası şlemler ve temas f ltrasyonunda karşılaşılan en temel sorun se, düşük dozajlarda suyun alkal n tes n n kr t k önem kazan- masıdır. Düşük alkal n te ve dolayısıyla düşük konsantrasyonlarda fosfat elde edeb lmek ç n as t laves gerek r. Bu, sülfür k as t, h droklor k as t veya daha fazla k myasal çöktürücü (as d k türde) ekleyerek yapılab ld ğ g b , alkal n te tüketen b r şlem olan b yoloj k proseste n tr f kasyon le de sağlanab l r. Fosfat konsantrasyonunu düşürmek ç n kullanılan d ğer b r yöntem de, çök- türme sonrası şlemlerden b yoloj k pro- seslere k myasal çamurun ger devr - d r. Bu şek lde, eşzamanlı çöktürme le çöktürme sonrası şlemler b rleşt r lm ş olup, esasen fosfor bağlayıcı kapas teye sah p olan bu çamurun daha etk n kul- lanımı sağlanır. Son çöktürme sonrası k myasal fos- for g der m şlemler , çözünmüş fosfor açısından bazı sorunlar oluşturab l r; bunun en öneml sebeb proses n opt - mum G değer nde yürütülmem ş olma- sıdır. Türbülans koşullarını opt m ze etmen n yanı sıra flokların mekan k gücünü artıran organ k pol mer laves yapılab l r. Ayrıca flok hac m oranını artıracak şek lde, k nc l çökeltme tan- kından yumaklaştırma tankına k myasal çamur da ger devrett r leb l r. 7. KAYNAKLAR • ATV - A 202E (2004). German ATV Rules and Standards, Chem cal-Phys cal Methods for the Removal of Phosphorus from Wastewater. • ATV -A 206E (2001). German ATV Rules and Standards, Automat on of Chem cal Phosphate Removal. • Metcalf & Eddy. (2003). Wastewater Eng neer ng, D sposal and Reuse, Mc Graw H ll Publ sh ng. • Henze, M., Harremoes, P., Jansen, J. C., Arv n, E., (2002). Wastewater Treatment: B olog cal and Chem cal Prosesses. Spr nger- Verlag Publ sh ng. l REHBER