Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 79. Sayı (Şubat 2015)

58 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2015 www.suvecevre.com REHBER Lagünlerde, çöktürücü olarak dem r ve alüm nyum tuzları kullanılab l r. K m- yasal çamur, havuzun d b nden bel rl aralıklarla sıyrılarak uzaklaştırılmalıdır. 3.5.3. Sızdırma Havuzları Burada amaç, toprağın süzme ve yon değ ş m kapas tes n kullanarak fosfatı bağlamaktır. Bu proses n etk n şek lde gerçekleşeb lmes ç n organ k madde çer ğ n n büyük çoğunluğunun ayrıştırıldığı b r b r nc kademe arıtma uygulanması gerek r. Sızdırma havuz- ları kes kl olarak şlet lmekte olup, bu süre sonunda 1-2 hafta d nlend r l r. D nlend rme dönemler nde havuzlar kuru kalır ve tabanın üstündek tabaka oks de olur; bu da tabanda b r ken organ k madde üzer nde üreyen m kro- organ zmaların oluşturacağı tıkanmayı engeller (Metcalf & Eddy, 2003). 4. FOSFORUN TOPRAKTA BAĞLANMASI Toprağın fosfor adsorplama kapas - tes (Xp,a,maks.), genell kle topraktak su muhtevasında ölçülen anlık maks - mum fosfor m ktarı le (örn. 5 g P/m 3 ) fade ed l r. Farklı toprak türler n n adsorplama kapas teler büyük değ şkenl k göster- mekted r (örn. kumlu toprakta 20 mg P/m 3 , k ll toprakta 5000 mg P/m 3 vb.). Tablo 3’te, Amer ka New York’da 35 farklı toprak türü (üst toprak) ç n orta- lama adsorplama kapas tes değerler ver lm şt r. Bu değerler aynı zamanda “Katyon Değ ş m Kapas tes (CEC)” hakkında da b lg vermekted r. Katyon Değ ş m Kapas tes , toprağın katyonları (NH4+, K+, Ca++, Fe+++, Al+++ vb.) bağlama kapas tes n fade eder (Henze vd., 2002). Yalnızca fosfor adsorps yonu veya tabakanın büyük gözenek hacm saye- s nde, komb ne şleyen b r plast k/kum f ltres klas k kum f ltres ne göre daha büyük hac mlerde fosforlu çamurun tutulmasını sağlayab lmekted r (Met- calf & Eddy, 2003). B r temas yüzeyl f ltredek çökelme ve yumaklaştırma mekan zmaları, d ğer çöktürme prosesler yle tekn k olarak aynıdır. Bu proseste, genell kle dem r tuzları fosfor çöktürücü olarak kulla- nılmaktadır. 3.5.2. Toprak Lagünler Bu proses, y leşt rme veya fosfor çöktürme şlem n n lk safhası olarak kullanılab l r. Proses n ver m , toprak havuzun (lagün) boyutuna ve uygu- lanan k myasal dozajına bağlıdır. Top- rak b r havuz, uygun k myasalların la- ves le oluşan floklar (yumak) ç n b r çöktürücü şlev görür. Toprak havuz (lagün) yeterl büyüklükte yapılırsa, aynı zamanda b r alg havuzu olarak da çalışır. Bu durumda, lagünün g r ş akımına k myasal madde laves ne gerek kalmayab l r. Ancak, havuz çıkışı akımından algler ayırmak üzere lave b r k myasal çöktürme tes s kurulması gerekeb l r (Metcalf & Eddy, 2003). Ger Dev r Ger Dev r Ger Dev r (a) (b) (c) (d) Şek l 3. Fosfor çöktürmes ç n arıtma tes s düzen örnekler ; (a) doğrudan çöktürme, (b) lk çökelt m önces , (c) eş zamanlı çöktürme ve (d) sonda fosfor çöktürme prosesler Şek l 4. Düşük fosfor konsantrasyonlarına ulaşab lmek ç n uygulanab lecek arıtma sonrası şlemler Derinlik (cm) Toprak yoğunluğu (g/cm 3 ) X p,a,maks. (mg P/kg) X p,a 5 g P/m 3 ’de (mg P/kg) Katyon Değişim Kapasitesi m eşd /100 g 15 1,3 457 305 18,7 70 1,6 429 334 8,8 94 1,7 189 122 6,3 Tablo 3. New York eyaletindeki 35 farklı toprak türü (üst toprak) için adsorplama kapasitesi sonuçları