Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 79. Sayı (Şubat 2015)

56 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2015 www.suvecevre.com REHBER rası lagünler, sızdırma b r mler , kum f ltreler lave ed lerek güçlend r leb l r. Uygulamada, k myasal çöktürücü le arıtma prosesler b rleşt r lerek fosfor g der m yapılan çeş tl yöntemlere rast- lanmaktadır. Doğrudan çöktürme, organ k madde kaynaklı oks jen tüket m n n öneml b r etk s n n olmadığı büyük ve türbülanslı su kütleler ne deşarj durum- larında kullanılır. Yüksek oranda organ k madde g der m gerekl se doğrudan çöktürme, eşzamanlı çöktürme veya normal arıtma sonrası yöntemler n n uygulanması daha yer nde olacaktır. Fosfor g derme yöntem ve performans- ları Tablo 2’de özetlenm şt r (Metcalf & Eddy, 2003). 3. KİMYASAL ÇÖKTÜRME TÜRLERİ 3.1. Doğrudan Çöktürme Genelde çöktürücü olarak, 8-10 ara- sındak b r pH değer nde Fe+++Ca(OH) 2 kullanılır. Ca(OH) 2 aynı zamanda tek başına da kullanılab l r, ancak bu durumda etk l yumaklaştırma elde edeb lmek ç n pH’ın yaklaşık 11 c va- rında olması gerek r. Ca(OH) 2 , atıksu deb s n n % 3-5’ oranında den z suyu le b rleş k de uygulanab l r. Den z suyun- 3.3. Eşzamanlı Çöktürme Bu proses özell kle fosfor g der m ç n yaygın olarak uygulanmaktadır. Çöktürme alkal n te tüketen b r şlem- d r; bu nedenle yumuşak sularda k reç formunda alkal n te laves gerekeb l r. Çöktürücü k myasal, lk çökelt m g r - ş ne, kum tutucuya veya doğrudan havalandırma havuzuna ekleneb l r. Eşzamanlı çöktürmede yumaklaş- tırma üzer nde doğrudan b r kontrol yoktur, ancak genelde b yoloj k çamu- run yumaklaştırması yeterl olmakta- dır. Eşzamanlı çöktürmey , lk çökelt m önces ve/veya sonrada k myasal fos- for g der m şlemler le hızlı f ltreyle komb ne b ç mde uygulamak, arıtmada daha büyük fayda (daha yüksek P g der m ) sağlayab lmekted r (Metcalf & Eddy, 2003). 3.4. Sonda Çöktürme Bu proseste, genelde alüm nyum tuzları kullanılır. Burada organ k mad- den n etk leş m olmaksızın net b r k myasal çöktürme şlem gerçekleş r. Proses n sonucunda susuzlaştırması n speten daha güç ve büyük hac ml b r k myasal çamur oluşur (Metcalf & Eddy, 2003). 3.5. Destekley c İlave Arıtma S stemler 3.5.1. Temas F ltrasyonu Fosfor ç n çok düşük çıkış konsant- rasyonlarına ulaşılması stend ğ nde, atıksuyun son çökelt m sonrası temas yüzeyl f ltrede ler derecede arıtımı gerek r (Şek l 4). Prens p olarak temas yüzeyl f lt- rasyon proses , g r ş akımına fos- for çökelt c k myasalın lave ed ld ğ b r hızlı f ltreden oluşur. Söz konusu çözünmüş fosfatın büyük kısmı, f lt- rede tutulan tanec kler ç nde yer alır. Ayrıca arıtma tes s nde çökelemeyen parçacıklar da f ltrasyonla g der l r. F ltren n çok kısa sürede tıkanmasını önlemek üzere, üstte r tanel plast k ve altta kum tabakalarından oluşan ç ft ortamlı b r f ltreler kullanılır. Plast k dak magnezyum, pH’ın 9-10 değer nde destekley c b r koagülan olarak rol oynar ve Ca(OH) 2 kullanımını azaltır (Metcalf & Eddy, 2003). 3.2. İlk Çökelt m Önces Çöktürme Doğrudan çöktürme proses , b yo- loj k arıtma tes sler n n yükünü azalt- mak ç n yaygın olarak kullanılmaktadır. K myasal destekl çöktürme le klas k mekan k arıtmada (ön çökelt m) elde ed len %30’luk organ k madde g der m %50-70 mertebes ne çıkarılab lmekte- d r (Metcalf & Eddy, 2003). Çöktürme, mevcut mekan k arıtma şlem le b rl kte uygulandığında genel- l kle yumaklaştırma b r m kullanılmaz. Havalandırmalı kum tutucuların mev- cut olduğu durumlarda se çöktürücü k myasallar kum tutucu g r ş nde ekle- neb l r. Burada temel sorun, çamur olu- şumundak yüksek artış, dolayısıyla lave çamur arıtma kapas tes ht ya- cıdır. Fosfor/ AKM çöktürücü olarak, dem r ya da alüm nyum tuzları veya Fe+++Ca(OH) 2 karışımı kullanılır. Fosfor g der m n %90’dan büyük olab lmes ç n lk yaklaşımda, mol Fe3+ veya Al3- / mol çözünmüş P oranları > 2:1 olması öner lmekted r (Metcalf & Eddy, 2003). * Opt mum veya daha uygun şletme koşullarında, daha düşük değerler dah gözleneb l r. Tablo 2. Fosfor giderme yöntemleri ve performansları Ön çöktürme Eşzamanlı Çöktörmü Sonda Çöktürme Yumak filtrasyonu Gözlenebilir kontrol değeri *(mg/L) P 2 1 1 0,5 Dozlama noktası (noktaları) Birincil çökeltim tanklarından önce (örn. venturi, havalandırmalı kum tutucu vb.) Havalandırma tankları öncesinde/ esnasında/ sonrasında, biyolojik veya temas filtreleri İkincil çökeltim tanklarından sonra Eşzamanlı ve sonda çöktürmeye benzer olarak muzaaf Tam karışım Daha yüksek türbülansın olduğu noktalar Daha yüksek türbülansın olduğu noktalar Mikser (karıştırıcı) Eşzamanlı ve sonda çöktürmeye benzer olarak muzaaf Yumakların ayrılma noktası Birincil çökeltim tankları İkincil çökeltim tankları İlave çökelme veya yüzdürme tankları 1. aşama: mevcut ikincil çökeltim tankları 2. aşama: ilave filtreler