Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 76. Sayı (Kasım 2014)

68 Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 2014 www.suvecevre.com REHBER ler n ayrılması ve çürütülmes amacı le yapılırlar. Genell kle b r nc kademe arıtma g b şlev görür. Boyutlandırma kr terler ; h drol k bekletme süres , çamur m ktarı ve çamurun tem zlenme sıklığıdır. Yüksek organ k yükleme le anaerob k ortam doğal olarak oluş- maktadır. Koku em syonları gözlen r. Lagünlerdek çürüme Imho´ tanklarına benzer tarzda gerçekleş r (ATV-M 201E, 1989). Nüfus ve nüfus eşdeğer başına lagün hacm , 0,15 m 3 /k ş ’l k çamur hacmi de dâhil olarak VI+PE ≥ 0,5 m 3 / k ş olmalıdır. Kanal şebekes ne olan yüksek sızma d kkate alınırsa h drol k bekletme süres en az 1 gün olmalıdır. Evsel n tel ktek organ k k rlet c ler n g derme ver m %50 kabul ed leb l r. Lagündek çürümüş çamur m ktarı 0,3. Vd alınab l r (ATV-M 201E, 1989). Çökelt m lagününde düzenl olarak g r ş ve çıkış yapılarının tem zlenmes , yüzeb len maddeler n toplanması ve yaban otların g der lmes gerek r. Tabanda b r ken çamur se şartlara göre değ şmekle b rl kte normal hal- lerde yılda b r tem zlenmel d r (ATV-M 201E, 1989). 6.2.4.2. Stab l zasyon Lagünler Mekan k havalandırmanın yapıl- madığı lagünlerd r. Arıtma z nc r n n lk kademes nde çökeleb l r katıların g der m ç n herhang b r tes s yok se bu havuzlarda çökeleb len katıların g der m yapılır. Oks jen, lagüne doğal yollarla g rerken kl m ve meteoroloj ye bağlı olarak m ktarı değ şkenl k göster r. Boyutlandırma kr ter çamur yüküdür. Lagündek üst tabaka aerob k olurken zaman zaman lagüne g r ş alanında ve der n lagünler n tabanında aero- b k koşullar gözleneb l r. Stab l zasyon lagünler 1.000 eşdeğer nüfusun altın- dak yerleş m yerler ne uygulanab l r. Stab l zasyon lagünler n n boyut- landırılması k ş başına alan esası le hesaplanmakta ve AI+PE ≥ 10 m 2 /k ş alınmaktadır. Bu değer, tes se tarımsal kaynaklı deşarj yapılmaması hal nde 8 m 2 /k ş alınab l r. Yağmur suyunun tesise alınmaması halinde ise AI+PE = 5 m 2 /k ş olab l r. H drol k bekletme süres kuru hava deb s ç n ≥ 20 gün olmalıdır. AI+PE ≥ 5 m 2 /k ş değer nde değ ş k oranlarda n tr f kasyon ve kısm oranda da den tr f kasyon gözleneb l r. Lagünde oluşan algler n çıkış akı- mına kaçmaması ç n fazladan 1 m 2 / k ş ’l k b r alanın ayrılması tavs ye ed l r. Stab l zasyon lagünler n der nl ğ 1 m c varında seç l r. Çökelt m yapılmayan lagünlerde se çökeleb len maddele- r n ayrılması ç n ön şlem uygulanmalı veya bu tür maddeler çok kademel lagünlerde b r nc kademede g der l- mel d r. Bu tes s n bakım ht yacı daha azdır. G r ş ve çıkış yapılarının haftalık kont- rolü ve gerek rse tem zl ğ gerek r. Tabanda b r ken çamur m ktarı her yıl kontrol ed lmel ve havuz der nl ğ n n dörtte b r ne ulaşması durumunda tem zlenmel d r. Tem zleme gereks - n m genell kle uzun yıllar sürmekted r (ATV-M 201E, 1989). 6.2.4.3. Havalandırmalı Lagünler Mekan k havalandırıcılar le atıksuya oks jen ver len lagünlerd r. Havalandır- malı s stemde alan gereks n m stab - l zasyon lagünler ç n gerekl olandan daha azdır. Ham atıksu veya mekan k b r nc kademe arıtmadan geçen atık- suya uygulanab l r. Genell kle havalan- dırma ç n lagünlere özel tasarlanan havalandırıcılar kullanılır. Lagünde en az çözünmüş oks jen konsantrasyonu 2 mg/L olmalıdır (Health Research, 2004). Havalandırmalı lagün sonrası olgunlaştırma havuzlarının düşünül- mes hal nde gerekl hac m, havalan- dırmalı lagün hacm n n en az %30’u olmalıdır. Arıtma ver m n n yüksek olması ç n b yokütlen n askıda tutulması oldukça öneml d r. Lagün çıkışı önces sak n b r bölge oluşturularak askıda katıların ayrılması sağlanır. Boyutlandırma kr terler karıştır- manın iyi yapıldığı düşünülerek BOİ5‘e bağlı hac msel organ k yüktür. Çamur ger devr yapılacaksa ATV A126’da ver len kr terler d kkate alınmalıdır (ATV - A126E, 1993). Havalı lagünler 5.000 eşdeğer nüfu- sun altındak yerleş m yerler ne uygu- lanab l r. Boyutlandırmada BOİ5 hacimsel yük kullanılmakta olup, BR ≤ 25 g/(m 3 . gün) seç l r. Alansa yük (BA) üzer nden hesap yapılacak se; B A = B R.h (6.5) esas alınır. Bu ifade h = 1,5-3,5 m su der nl ğ ç n kullanılır. Özgül oksijen kapasitesi/BOİ5 hac msel yük, OB ≥ 1,5 kg/kg olmalıdır. Lagün hacm başına gerekl güç, 1-3 W/ m 3 tür. Toplam hacm , b rb r ne ser bağlı 2 lagüne bölmek ver m artırmaktadır. Havalandırmalı lagün sonrası en az b r gün bekletme sürel k nc l b yoloj k arıtma veya havasız lagün yerleşt r - leb l r. Yukarıda ver len boyutlandırma ver ler ne göre n tr f kasyon az oranda gerçekleş r. Eğer gerek rse havalan- dırmalı lagün sonrası b yoloj k f ltreler veya b yoloj k d skler g b sab t yataklı b yof lm s stemler kullanılab l r. Havalandırmadan dolayı tabanda b r ken çamurun tem zlenme sıklığı 4 le 10 yıl arasında değ şmekted r. Çamur üret m 0,3 L/(k ş .gün) alınab l r (ATV-M 201E, 1989). Havalandırma Ek pmanı Havalandırmalı lagünlerde farklı t pte havalandırıcılar kullanılab l r. Bunlar, köprüye monte mekan k yüzey havalandırıcı, yüzer mekan k yüzey havalandırıcı, d füzörlü havalandırıcı ve havalandırma tüpler d r. Kışın sert geçt ğ bölgelerde batık t pte olan d fü- zörlü havalandırıcılar terc h ed lmel d r. Mekan k yüzey havalandırıcı kullanı- lırsa buzlanma durumuna karşı köprü bağlantı s stem ne d kkat ed lmel d r. Mekan k havalandırıcıların motor altı kısımlarının korozyona karşı korunmuş olması gerek r. Lagün çer s ndek katı- ların askıda tutulab lmes ç n hava-