Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 76. Sayı (Kasım 2014)

Su ve Çevre Teknolojileri / Kasım 201 4 29 www.suvecevre.com nükleer b r felaket ortaya çıkıverm şt . Kazada çek rdek er mes sonucu yot 131 kaçağı oldu. Bu büyük felaket, 18 m lyar cur es’l k (kür ) radyasyonun reaktör çevres nde bloke ed leb lmes yle ucuz atlatıldı. Yak- laşık 2 m lyon k ş n n yaşadığı çevreye 2,5 m lyon cur es’l k radyasyon yayıldı. Çocuklar ve ham le kadınlar derhal tahl ye ed lerek 8 k lometrel k çapın dışındak tehl kes z bölgelere alındılar. Bölgede yaşayan nsanlar sığınaklarda yaşamış ve uzun süre evler ne döneme- m şt . Yöredek doğum anomal ler , yan kusurlu doğumlar arttı. B rçok nsan kansere yakalandı ve öldü! Felaketten yıllar sonra bölgede yaşayanlar arasında yapılan araştır- malar, felaket sonrasındak dönemde sağlık sorunlarının had safhaya ulaş- tığını göster yor: Santral yakınında yaşayan 20 b n k ş üzer nde yapılan araştırmalarda, nükleer santral sızın- tısının yakınında bulunanlarda akc ğer kanser oranlarının yüzde 300-400, kan kanser oranlarının yüzde 600-700 art- tığı tesp t ed ld . Bu olay sonrasında “ABD’de nükleer kaza olmaz(!)” nancı c dd b r şek lde sarsıntıya uğradı. Emn yete önem veren nükleer santral yapım planları yen den kurgulandı, b rçok alternat f plan gel ş- t r ld . Bu felaketler tak p eden yıllarda, çevren n korunmasına ve tehl kel atık- ların rastgele gömülmemes ne önem ver ld ğ g b , nükleer santrallar ve fab- r kaların da üret m konularında daha d kkatl olması sağlandı. Tüm bu gel ş- meler ülkem zde de Çevre Kanunu’nun gerekl l ğ n ortaya koydu. Hava K rl l ğ Kontrolü, Katı Atıklar ve Tehl kel Atıklar Yönetmel kler çıkarıldı. Not : Bu yazı hazırlanırken çok sayıda kaynaktan faydalanılmıştır. Yer kısıtlılığı neden yle burada ver lemem şt r. l Seveso Felekat Seveso, kuzeybatı İtalya’da, M lano’ya 20 km uzaklıkta küçük b r kasabadır. Kent n hemen yanı başın- dak , ICMESA Chem cal Company’ye a t fabr kada 10 Temmuz 1976 günü tr kloro fenol (TCP) üret m yapan b r reaktörde patlama oldu ve beyaz b r gaz bulutu çevreye yayıldı. Bu zeh rl gaz, bugüne kadar b l nen en zeh rl gazlardan d oks n (TCCD) d . Kasabada kısa b r süre ç nde hayvan ölümler görülmeye başladı. Patlamadan 5 gün geçt kten sonra hastaneye başvuru- lar başladı. Yapılan kontroller sonunda kasabada gen ş b r bölgen n tamamen k rlend ğ anlaşıldı ve 100 kadar ev tamamen boşaltıldı. Kasaba halkına kan testler uygulanarak kontrol ed ld . Bu olay nsanların m de bulantısı, bulanık görüş ve özell kle çocukların “klorakne” den len c lt hastalığı yüzünden yatağa düşmeler ne neden oldu. Haftalar süren tahl yen n ardından kasaba sak nler evler ne döndü. Bugün Seveso kent nde, ç nde ölen sayısız hay- vanın kalıntıları, yok olan fabr ka ve tehl kel boyutta d oks n çeren top- rak bulunduran k dev tankın üzer nde durduğu b r park yer alıyor. Seveso felaket nden sonra Avrupa ülkeler nde endüstr yel kazalara karşı mevcut önlemler n yeters z olduğu sonucuna varılarak b r d z çalışma başlatıldı ve SEVESO d rekt f yayın- landı. Bu d rekt f Türk ye’de 2010’da “Büyük Endüstr yel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmel k” le uygulamaya konuldu. Sevg Kanalı Felaket 1978 yılında, New York’un şeh r dışında kalan bölges ndek N agara Şelales ’n n yakınlarında bulunan Love Canal, şç sınıfının yaşadığı yüzlerce ev ve b r okuldan oluşan sak n b r kasa- baydı. Kullanılmayan b r kanal sahası olan Sevg Kanalı bölges , 40’lı ve 50’l yıllarda endüstr f rmalarının yaklaşık 22 b n ton k myasal atıkla doldurduğu b r çöplük hal ne geld . Sonrak yıllarda doldurulan alana konutlar nşa ed ld . Çocuklarda ve ara- z dek köpeklerde görülen c lt rahat- sızlıklarının artması üzer ne harekete geçen New York Çevre Koruma Müdür- lüğü DEC’ n soruşturmaları sonucu, bölgedek k myasal sanay tes sler ne atık arıtma zorunluluğu get r lmeye çalışıldı, ancak sanay kuruluşlarının lob ler neden yle stenen sonuç alına- madı. Yıllar lerled kçe, atıklar yüzeye yaklaşarak nsanların mahzen ve arka bahçeler ne ulaştı. 1978 yılında da resm makamlarca bölgedek evler n bodrum- larına yeraltındak toks k maddeler n sızdığı b ld r ld . 1974-1978 yılları ara- sında doğan çocuklarda en az doğuş- tan b r özür tesp t ed ld . Sorun, önüne geç lemez boyuta geld ve yüzlerce a le evler n hükümete satarak bölgey tah- l ye ett . New York eyalet yönet c ler , tamamen boşalttığı bölgey 50 m lyon dolar harcayarak tem zled ve 90’lı yıl- ların ortalarında skana açtı. Bu fela- ket le b rl kte tehl kel atıkların varlığı ortaya çıkmış ve dünya o güne kadar h ç fark etmed ğ b r çevre sorunu le boğuşmaya başlamıştır. 90’lı yıllarda Trakya’da kot üret m yapan b r fabr - kayı satın almak steyen b r Amer kan f rması ün vers tem ze müracaat ede- rek, bu tes s n zem n nde daha önce buraya gömülmüş k myasal atık olup olmadığını ncelemem z sted . Fab- r ka sahasında depolanmış k myasal atık bulunmadığı tesp t ed l nce satın alma sürec başlatıldı. Üç M l Adası Felaket 28 Mart 1979 yılında, ABD Pens lvanya’da Three M les Island (Üç M l Adası) Nükleer Santral ’n n 2 numa- ralı reaktörünün soğutma s stem n n ana besleme borularında, nsan ve bas t teknoloj hatalarından meydana gelen arızanın yol açtığı kısm çek rdek er - mes c dd b r radyasyon sızıntısına yol açmıştı. Bas t b r vana sıkışması, hatalı sensörler ve kurulum hatalarına b r de nsan hataları eklen nce, durduk yerde