Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 75. Sayı (Ekim 2014)

58 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2014 www.suvecevre.com m n mum sev yede tutulması gerek r. Anaerob k havuz özell kle n trat yükü- nün azaltılması ç n kademel nşa ed l- mel d r (2 veya 3 ser bağlı reaktör). B yoloj k fosfor g der m n n yeters z olduğu koşullarda, ayrıca kimyasal madde dozlaması yapılmalıdır. Kim - yasal madde dozlaması havalandırma havuzu le son çökelt m havuzu arasına yapılarak otomat k olarak kontrol ed l- mel d r. Aşırı b yoloj k fosfor g der m ç n gerekl m n mum çamur yaşı 2-3 gün olmalıdır (ATV – A 131, 2000). Ayrıca, yukarıda bahsedilen proses - lerin haricinde atıksu karakterizasyonu ve çevresel koşullara göre UCT, Johan- nesburg, VIP, Phostrip vb. çeşitli özel/ patentl prosesler de b yoloj k azot ve/ veya fosfor g der m ç n uygulanab l- mektedir (Henze v.d., 2008). 6.1.4. Akt f Çamur S stem Boyutlandırma Kr terler Akt f çamur s stemler n n boyutlan- dırılmasında gözetilecek temel husus - lar aşağıda bel rt lm şt r (ATV- A 131E, 2000). • Mevcutsa, tasarıma esas oluşturacak atıksuyun yaz ve kış mevs mler ç n 24 saatl k kompoz t numune karak- ter zasyonu yapılmalıdır. • Tasarımda atıksu sıcaklığının en düşük olduğu 15 günün ortalaması d kkate alınmalıdır. • Tasarım ve ekipman seçiminde atıksu karakter zasyonu le çevresel koşullardak değ ş m d kkate alınma- lıdır. • Sistem seçimi, tüm proses akımları d kkate alınarak gerçekleşt r lmel , tüm s stemler ç n ger dönüş akım- larından gelecek kirlilik yükleri de hesap ed lmel d r. • Proses seçiminde birim debi başına ve eşdeğer nüfus başına sarf ed - lecek enerji miktarı, prosesin tümü d kkate alınarak hesap ed lmel d r. • Seçilen prosesin veriminin sürekli olması, arıtılacak atığın miktarı, tesis boyutu ve kademeler , lk yatırım ve şletme koşulları, bakım le lg l ihtiyaçlar ve uygulanacak esaslar bel rlenmel d r. • Tasarım kriterlerine bağlı olarak tes s n ortalama, m n mum ve mak- s mum saatl k deb lerdek davranışı ortaya konmalıdır (proses ve h drol k açısından). • Debinin kademelendirmeye göre zamanla değ ş m ne uyum sağlaya- cak planlama yapılmalıdır. • Yağışlı havalarda tesisin hidrolik açı - dan yeterl olduğu spat ed lmel d r. • Tesise yağışlı havalarda pik debi üzer nde deb gelmes durumunda, tesisi koruyucu önlemler (çevirme yapısı) alınmalıdır. • Borular ve mekanik ekipmanın donma sıcaklığının altında çalışma - sına imkan verecek önlemler alınma - lıdır. • Gerektiğinde havuz ve ekipmanının yalıtımı sağlanmalıdır. • Kentsel arıtma tesisleri için endüstri - yel katkının m ktarı d kkate alınarak tasarım gerçekleşt r lmel d r. • Deşarj kriterlerinde adı geçen kirle - tici yüklere ait endüstriyel katkının tes s toplam yükünün %20’s nden fazla olması durumunda, çıkış kal - tes n n sağlanab lmes ç n gerekl ek önlemler alınmalıdır. • İlkbahar aylarında, birleşik kanali - zasyon s stemler nde kar sularının proses sıcaklığına etkisi dikkate alın - malıdır. • Atıksu arıtma tesisi enerji ihtiyacının nasıl karşılanacağı belirlenmelidir. Tesisin hizmet vereceği yerleşim için enerj açısından b r problem oluş- turmaması gerekmektedir. Ayrıca enerj kes nt s olması durumunda hidrolik problem oluşturacak kritik ün teler ç n kes nt s z güç kaynağı planlanmalıdır. • Konfigürasyon seçiminde atıksu, çamur ve yan akım prosesler b r bütün olarak düşünülmelidir. Proses ver m ç n gerekl önlemler alınmak koşuluyla dışarıdan organ k atıklar alınarak, tes s n enerj ver ml l ğ n artıracak prosesler değerlendirilme - l d r. 6.1.5. Akt f Çamur Proses Genel Tasarım Esasları Akt f çamur s stem genel tasarım esasları aşağıda ele alınmıştır. 6.1.5.1. Arıtma Tes s Kütle Denges Arıtma tes s kütle denges n n çıka- rılmasında gözetilecek temel hususlar aşağıda belirtilmiştir (Metcalf & Eddy, 2003): • Tesis tasarımında kullanılacak kritik parametreler için (KOİ, AKM, TP, TN vb.) kütle denges kurulmalıdır. • Özellikle çamur akımlarından tesise ger dönen yükler n etk s , proses hesaplarında d kkate alınmalıdır. • Tesise dışarıdan alınacak atıklara (atıksu, çamur vd.) a t yükler de d kkate alınmalıdır. • Özellikle anaerobik çamur çürütme s stem olan arıtma tes sler n n çamur arıtma akımlarından tes se ger dönen yükler hesaplanmalıdır. • Biyolojik azot ve fosfor giderimi yapılan arıtma s stemler n n tasa- rımında bu yükler özell kle d kkate alınmalıdır. 6.1.5.2. Proses Tasarımı • Aktif çamur sisteminin tasarımı çamur yaşına bağlı olarak yapıla- caktır. Ayrıca tasarımda yükleme oranı F/M (besi maddesi/mikroor - gan zma) ç n kontrol yapılmalıdır. • Nitrifikasyon prosesinin tasarımında sıcaklık, alkalinite, pH, havalandırma havuzundak çözünmüş oks jen kon- santrasyonu d kkate alınmalıdır. • Biyolojik azot gideriminin gerçek - leştirileceği anoksik hacim (V D /V AT ) oranı, h ç b r zaman %50’y geçme- mel d r. • Biyolojik azot giderimli ve aerobik çamur stabilizasyonlu (Qc>20 gün) akt f çamur proses , eşdeğer nüfusu 100.000 k ş den daha fazla olan yer- leş mler ç n öner lmemekted r. • Biyolojik arıtma giriş akımı ve geri dönüş akımları ile gelecek yükler de d kkate alınmaktadır. REHBER