Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 74. Sayı (Eylül 2014)

44 Su ve Çevre Teknolojileri / Eylül 2014 www.suvecevre.com amonyak ve ayrıca H 2 S ve merkaptan- lar ç n bazı kabuller yapılab l r. Koku arıtımından sonra arıtılmış havanın bazı l m t değerler n altına düşmes sağlan- malıdır. Bu ver lere göre örneğ n pH değer 2-3 aralığında H 2 SO 4 sülfür k as t (s ngle stage counter current scrubber) püskürtmel k rl hava yıkayıcı s stem kullanılab l r. Bu sayede Amonyak ve Am nler oldukça yüksek b r ver mle g der l r. Ancak as tlerde ve H 2 S’te azalma sağlanamaz. Sera t p çamur kurutucularda çoğunlukla Amonyak çeren oldukça yüksek m ktarlardak k rl havanın koku arıtımı fanlar, hava em c kanallar ve k myasal scrubber koku arıtma ün tes le arıtılır. K rl havanın em l p taşınması oldukça fazla m ktarda elektr k harcanmasına neden olur. Ayrıca hava taşıma kanallarının da mal yet d kkate alınmalıdır. Güneş enerj l sera t p solar çamur kurutucularda hava m ktarının 100.000 m 3 /saat değer n aştığı durumlarda en azından k adet ve b rb r ne paralel çalışacak d key scrubber gaz yıkayıcı püskürtücüler kullanılab l r. Yerleş mler ç n hava em c kanalların uzunlukla- rının opt mum olab leceğ konumlar seç lmel d r. Sera yapısının tavanında kullanılab lecek fanlar ve çatıda açılır pencereler de koku g der m ç n kulla- nılmaktadır. Ancak koku arıtımını tam anlamıyla sağlamazlar. Özetlemek gerek rse, son yıllarda dünya genel nde ve özell kle Avrupa ülkeler nde yapılan uygulamalardan ed n len deney mlere göre varılan sonuç; hemen hemen her koşulda d ğer alternat f çamur kurutucular le karşılaştırıldığında bant (BELT DRYER) t p çamur kurutucuların ve kl m koşul- larının elverd ğ yerleş mlerde se güneş enerj s kullanılarak yapılan sera t p (SOLAR DRYER) çamur kurutucuların en uygun çamur kurutma s stemler olduğudur. Çok büyük atıksu arıtma tes sler g b ekstrem durumlar dışında bu durumun, yan bant t p ve sera t p çamur kurutucuların özell kle aşağıdak şartlar d kkate alındığında Avrupa’da olduğu kadar Türk ye ç n de en uygun olduğunu rahatlıkla söyleyeb l r z. Kurutucu s stemler ç nde az yedek parça ve az aşınan parça ht yacı olan, aşınan parçaların mümkün olduğunca az olduğu, kapladığı alan açısından da mümkün olduğunca az oturum alanlı, kompakt s stemler terc h ed lmel d r. Kullanılan malzemeler dayanıklı ve uzun ömürlü olmalıdır. Galvan z kaplı çel k yer ne paslanmaz çel k malzemel kurutucular daha uzun ömürlüdür. Az ve çok kolay bakım gereks n m , çok az nsan d kkat ht yacı terc h ed l- mel d r. Kısa süre ç nde malatı, yer nde montajı yapılab lmel ve şletmeye alı- nab lmel , ayrıca s stem şletme sıra- sında kısa sürede çalıştırılab lmel ve durdurulab lmel d r. Makul lk yatırım mal yet le b rl kte şletme masrafları mutlaka kurutucu s stem seçerken karşılaştırılmalıdır. Spes f k elektr k enerj ht yacı (kWh/ kgH 2 O) Kes nt s z sürekl otomat k çalışma avantajı aranmalıdır. Tem zleme şlem- ler en kolay, hızlı ve emn yetl olma- lıdır. Kurutma proses nde orta sıcak- lıklı kurutucular d kkate alınab l r, az soğutma suyu gereks n m terc h ed l- mel d r, bantlı t p kurutucularda olduğu g b çıkan ısının kurutucuda yen den kullanılması sağlanmalıdır. Beklenen 10-15 sene g b ekonom k ömrü süre- s nce çamur kurutucuların çok düşük şletme mal yetler le çalışab lmes çamur kurutucu seç m nde d kkate alın- malıdır. İşletme sırasında toz çıkmaya- cak s stemler terc h ed lmel d r. Atık k rl havanın en az dışarıya atılacağı s stem- ler araştırılmalı, koku arıtımının mutlaka kurutma proses n n lk baştan yapılması gereken b r ün tes olduğu unutulma- malıdır. Çamur kek n n kurutucuya ver leceğ s stem de çok öneml d r. Kurutucu s stem n bas t, sağlam, güve- n l r ve kend n spat etm ş b r s stem olması terc h sebeb d r. Ön kurutmalı s stemler daha karmaşık olacağı ç n mal yetler de artacaktır. Kurutulmuş çamur devamlı olarak aynı kal tede elde ed lmel d r. ATEX yönetmel ğ 94/9/EC şartlarını sağlıyor olması gerek r. Bant t p çamur kurutucuların çok bas t ve sağlam yapıları, kontrollü b r çalışma s stem le çalışıyor olması yanı sıra çevreleyen ortam oks jen konsantras- yonu d ğer kurutma s stemler nden çok daha emn yetl şletmeler n garant etmekted r. Sera t p kurutucularda çamur kek - n n sera ç ne karıştırıcı s steme ver l- mes ve kurutulmuş çamurun seradan alınması öneml d r. Koku yayılması ve toz çıkması en aza nd r lmel , karıştır- manın homojen olarak yapılmasını sağ- layan karıştırıcı ek pman terc h ed lmel , köşe ve kenarlardak çamur kekler de aynı şek lde ver ml olarak karıştırılma- lıdır. Sera ç nde kuru çamurun muha- fazası, yapışkan forma z n vermeden en uygun karıştırıcı s stem n seç lmes de öneml d r. Karıştırma hızı ve b rçok etken d kkate alınmalıdır. Dönen par- çaların az aşınması, karıştırıcının aynı hatta hareket etmes n garant edecek, örneğ n z nc rl s stemlerle teşk l ed l- mes , çamur kalınlıklarına göre otoma- t k hareket mkanı vb. özell kler d kkate alınmalıdır. Elektr k kontrol s stem kar- maşık olmamalıdır. Kurutulacak çamur kek çok y nce- lenmel d r. Evsel atıksu arıtma tes s- ler nden elde ed len çamur kek n n özell kler n speten b l n yor olmasına karşın, endüstr yel atıksuların karıştığı evsel atıksu arıtma tes sler nden, örne- ğ n tamamen der sanay g b endüst- r yel atıksu arıtma tes sler nden elde ed len çamur kekler n n kurutulması ç n çok daha t t z çalışmaların yapılması gerek r. Tes s yapmaya aday f rmala- rın yeterl l ğ ncelenmel , yurt ç nde veya yurtdışında çok benzer kurutma tes sler n n ver ml çalışıp çalışmadığına mutlaka bakılmalıdır. Bu konuda teor k b lg yanında prat k uygulama dene- y m sah b olmuş uzmanların görüşü alınmalı, sadece k taplarda yazanlar değ l, en az b rkaç sene benzer tes s- ler başarıyla çalıştıran k ş ler n ve f r- maların görüşler de d kkate alınmalı, şlett kler tes sler yer nde ncelenmel ve ed n len bu b lg ler yurdumuz şart- larına göre uyarlamalıyız. l DEĞERLENDİRME