Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 73. Sayı (Ağustos 2014)

44 Su ve Çevre Teknolojileri • Ağustos 2014 Prof. Dr. İsmail Koyuncu A tıksu arıtma tesislerinde birinci kademe arıtma (birincil arıtma) birimleri prosesin en önemli bileşenlerini oluşturmaktadır. Birinci kademe arıtma, kaba maddelerin atık- sulardan uzaklaştırılması, askıda ve çökebilen maddelerin giderimi, yağ ve gres gibi yüzeyde birikebilen mad- delerin ortamdan sıyırıcılar vasıtasıyla uzaklaştırılması, akımın dengelenmesi ve debinin ölçülmesi gibi işlemleri kapsamaktadır. İyi planlanmış birinci kademe arıtma kademesine sahip bir arıtma tesisine girecek atıksu akımı dengelenmeli ve sonraki arıtma birim- leri debi dalgalanmalarından zarar görmeyecek biçimde tasarlanmalıdır (TS EN 12255-3, DIN EN 12255-3). Atıksu kanalizasyon sistemleri- nin birleşik veya ayrık tipte olması, arıtma tesisine gelecek pik yüklerin dengelenmesinde farklılıklar göste- rir. Birleşik sistemler ayrık sistemlere göre daha büyük ölçekte yük dalgalan- malarına yol açar. Bu dalgalanmaların önüne geçmek üzere bir dengeleme havuzu inşası veya atıksu toplama sisteminin ayrık sistem olarak tasar- lanması gerekir. Bu durum, kum tutu- cudan sonraki ünitelerin daha verimli şekilde çalışabilmesi bakımından önem taşımaktadır. Yüksek oranda organik madde içeren atıksuların arı- tıldığı tesisler (gıda endüstrileri vb.), yağ ve gres sıyırıcıları ile donatılmalı- dır (TS EN 12255-3, DIN EN 12255-3). Arıtma tesislerinin planlanma ve boyutlandırılma safhalarında çalış- makta olan benzer tesislerin tasarım kriterlerinin olabildiğince dikkate alınması gerekmektedir. Yapılan planlamalarda esas alınacak tasarım kriterleri, atıksu karakteristiği ve arıtma tesisi büyüklüğü ile teknik ve ekonomik şartlar göz önünde bulun- durularak düzenlenmelidir (TS EN 12255-3, DIN EN 12255-3). Atıksu birinci kademe arıtma pro- sesleri aşağıdaki şartları sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır (TS EN 12255- 3, DIN EN 12255-3): - Atıksuyun arıtma ünitelerinde, etkin ve verimli çalışması için uygun koşulların sağlanması - Tesiste ihtiyaç duyulan hidrolik bekleme süresinin kısaltılması - İnce ızgara ve elek sistemleri saye- sinde çamur işleme ünitelerinin verimli çalışmasının sağlanması - Tesise giren inert maddelerin kum tutucular ile ayırımının sağlanması - Arıtma proseslerinin güvenli çalış- ması için gerekli şartların sağlan- ması - Ekipman ve donanımın korunma- sının sağlanması. Kentsel atıksu arıtma tesislerinde yer alan birinci kademe arıtma birim- leri aşağıda özetlenmiştir. 5.1. Izgaralar ve Elekler 5.1.1. Izgaraların Genel Tanıtımı ve Amacı Izgara ve elek sistemlerinin kurulması ile katı ve iri maddelerin atıksulardan uzaklaştırılması sağ- lanmaktadır. Kaba ızgaralar, pompa istasyonlarından önce kurulmalıdır. İnce ızgaralar ise kaba ızgaralardan sonra atıksuda kalan ve müteakip birimlerdeki mekanik ekipmana zarar verme ihtimali olan yüzen maddeleri almak ve bu şekilde çamur arıtma birimlerindeki tıkanmaları azaltmak için kurulur. 5.1.2. Izgara Tipleri ve Ünite Sayıları Izgaralar, ızgara açıklığı bakımın- dan kaba ve ince ızgara olarak ikiye ayrılır. (*) 2012 yılında T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nün katkılarıyla hazırlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi’nden derlenmiştir. Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi (*) Rehber Birinci Kademe (Ön) Arıtma - 1