Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 73. Sayı (Ağustos 2014)

24 Su ve Çevre Teknolojileri • Ağustos 2014 Yorum Yukarıda isimleri verilen 13 deniz deşarjı için İller Bankası’nın imkan- ları da dikkate alınarak seçilen sis- tem Şekil 1b’de görülmektedir. Bu sistemde gelen atıksuların ızgara ve kum tutucudan geçirildikten sonra denize deşarjı öngörülmüştür. Yapı- lan projelerde ileride yapılacak ölçüm ve değerlendirmelere göre Şekil 1 c, d, e sistemlerinin yapılması öneril- miştir. Denize verilen atıksuyun bünye- sindeki kirletici unsurlar üç değişik yolla seyreltilerek halk sağlığı ve este- tik bakımdan gerekli şartları sağlarlar. S1) Atıksuyun deşarj borusu ucun- dan (difüzör, dağıtıcı) çıkarak su yüze- yine erişmesi veya belli bir seviyede batmış vaziyette tutulması sırasında uğradığı seyrelme. Buna ilk seyrelme (S1) denir. İlk seyrelme (S1), Atıksu hüzmesinin difüzör deliği ile atıksu tarlasının teşekkül ettiği seviye ara- sındaki hareketi esnasında uğradığı seyrelmedir. S2) Su yüzeyine ulaşan veya belli bir derinlikte batmış vaziyette duran atıksu tarlasının boyuna dispersiyon etkisi ile yatay istikamette yayılıp açılarak seyrelmesi. Buna ikinci sey- relme (S2) denir. İkinci seyrelme (S2), atıksu tarlasının türbülans difüzyonu ve boyuna dispersiyon etkisi ile yatay istikamette yayılıp, açılarak seyrelme- sidir. S3) Atıksu bünyesindeki koru- namayan unsurlar S1 ve S2 fiziksel seyrelmelerine ilaveten, zamanla biyo- lojik olarak ayrışma, güneş ışınlarının radyasyon tesiri ve çökelen partiküller üzerine tutunma gibi etkenler yoluyla uğradığı ilave seyrelme. Buna üçüncü seyrelme (S3) denir. Üçüncü seyrelme (S3), atıksu içerisindeki korunamayan türden unsurların zamanla biyolojik olarak ayrışması, güneş ışığı tesiri ve çökelen maddelerle sürüklenme yoluyla uğradıkları ilave seyrelmedir. Zamanla ayrışıp azalmayan türdeki maddeler (korunan madde) sadece l. ve 2. seyrelme tesiri ile seyreltilir. Bu tür maddeler netice olarak Sl.S2 defa seyreltilmiş olurlar. Organik madde, bakteri gibi korunamayan maddeler ise ayrıca 3. seyrelmeye uğradıkları için Toplam seyrelme S = Sl.S2.S3 olur. Bu seyrelmeler Şekil 2’de görül- mektedir. 70’li yıllarda ülkemizde deniz deşarjları projelendirme konusunda Kor (l968) dışında fazla bir çalışma olmadığı için öncelikle Fan ve Brooks (1969) ve Brooks (1973) yayınların- dan faydalanılmıştır. Ayrıca standartlar olmadığı için bir Akdeniz ülkesi olan İspanya uygulamaları da esas alın- mıştır. Bilindiği gibi ülkemizde Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 1989 yılında yürürlüğe girmiştir. Koruma bölgesi sınırı sahilden 300 metre ve toplam koliform (EMS/100ml) mikro- organizma konsantrasyonu zamanın % 90’ında 1000 adet/ 100ml. olarak alınmıştır. Yapılan ölçümlerde T90 değeri ülkemiz denizlerinde 1-2 saat olarak ölçülmüş ve belirlenmiştir. Ayrıca minimum deşarj derinliğinin 20 metre olması öngörülmüştür. Bu derinliğe ulaşmanın ekonomik olma- dığı sığ sahillerde minimum deşarj hattı uzunluğunun difüzör hariç 1300 metreden az olmaması şart koşulmuştur. Kaynaklar (1) Brooks, N. H.,(1960). “Diffusion of Sewage Effluent in an Ocean Current,” Proc. of First International Conf.on Waste Disposal in the Marine Environment, Univ.of California 1959, Perganon Press, New York. (2) Fan, Loh-Nien and N. H. Brook, (1969). “Numerical Solutions of Turbulent Buoyant Jet Problems,” W. M. Keck Lab. of Hydraulics and Water Resources Report No. KH-R-18, Calif. Inst. of Tech. (3) Brooks, N.H., (1973). Dispersion in Hydrologic and Coastal Environments. EPA-660/3-73- 010. (4) Samsunlu, A., ve diğ (1979), “İller Bankası için hazırlanan Deniz Deşarjları Araştırma ve Tatbikat Projesi Faaliyet Raporu, Cilt-1, Genel Esaslar”, İzmir, (Ekip çalışması) (5) Samsunlu, A., (1995)Deniz Kirliliği ve Kontrolü, İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlüğü yayını 1995 (6) Öztürk, İ.( 2002) Atıksu Ön Arıtma ve Deniz Deşarjı Sistemleri, İ.T.Ü. İnşaat Fakültesi Matbaası. (7) Dölgen, D., Alpaslan, M.N., (2004): Deniz Deşarjı Sistemleri. Atıksu Arıtma Tesislerinin Tasarım ve Proje Kontrol Esasları, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Yayını, (http://web.deu.edu.tr/atiksu/ ana58/bolum09.pdf) (8) http://www.egesualti.com/ Şekil 2: Atıksuların Alıcı Ortamda Seyrelmesi S 1 S 2 S 3 , Difüzör Koruma Bölgesi