Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 72. Sayı (Temmuz 2014)

62 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2014 4.2.3.3. Hassas Alanlar Hassas alanlara yapılacak deşarj- larda ise karbon giderimi yanında, azot ve fosfor giderimi de yapılması gerekmektedir. Şekil 4.5’te verilen sistemler bu maksatla uygulanabilir. Fosfor giderimi için ilave olarak kim- yasal madde ilavesi de gerekebilir. 4.3. Çamur Stabilizasyonu Atıksu deşarj standartlarına ek ola- rak arıtma tesisinden çıkan çamurun stabilizasyonunun da gerekli olması durumunda, atıksu arıtma sistemle- rinin çamur arıtma teknolojileri ile birlikte ele alınması gerekmektedir. Özellikle havalandırma havuzu girişin- deki karbon/azot oranı ayrı bir çürü- tücü yapımına karar vermede etkilidir. Pratik olarak, (BOİ5) HGirişi <5x[(TKN) HGirişi -10] (4.1) olması durumunda çürütücü yapımı biyolojik besi maddesi gideri- mini olumsuz olarak etkilemektedir (Metcalf&Eddy, 2003). Ancak bu tür kentsel alanlarda mutfak öğütücüleri ile evlerdeki organik atıkların atıksu akımına verilmesi, gıda endüstrisi atıksularının doğrudan kanalizasyon sistemine kabulü, lokanta/pastane atıklarının arıtma tesisine (özellikle çürütücüye) kabulü vb. tedbirlerle arıtmada enerji minimizasyonu mak- sadıyla çamur çürütücüler kullanıla- bilir. Bazı ülkeler enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kazanımının arttırılması maksadıyla, EN>10.000 olan yerleşimlerde çamur çürütücü zorunluluğu getirmişlerdir. Enerjide çok büyük oranda ithal doğalgaz ve kömüre bağlı ülkemiz açısından da ilk etapta: EN≥50.000 olan kentsel atıksu arıtma tesislerinde havasız çamur stabilizasyonu, mutfak/lokanta atıkları ve benzeri gıda/tarım atıkları ile birlikte anaerobik arıtma konsepti ile değerlendirilmelidir. Atıksu arıtma tesisi yan akımlarında P, N giderimi de atıksu arıtma tesisindeki KOİ/TKN dengesizliğini gidermek üzere kulla- nılabilir. 4.4. Özel Durumlar Özel durumlarda uygulanacak sis- tem seçimi esasları aşağıda özetlen- miştir (ÇOB, 2010). 4.4.1. Turizm Bölgelerinde Uygulanacak Esaslar Turistik yörelerde, su kullanımı- nın fazla olması ve turistik bölgelerin ekonomik ve ekolojik açıdan önem arz etmesi nedeni ile Kentsel Atıksu Yönetmeliği ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümleri geçerlidir, Merkezi arıtma tesisinden uzak küçük tatil siteleri ve otellerde, atıksu- ların bir toplama sistemi ile toplanıp en yakın arıtma tesisine ulaştırılması veya uygun bir arıtma ile bertarafı esastır. 4.4.2. Arazinin Az ve Kıymetli Olduğu Yerlerde Uygulanacak Teknik Esaslar Arazinin kısıtlı ve pahalı, alıcı ortam olarak denizin kullanılabileceği Karadeniz ve Boğazlar gibi yerlerde atıksular, mekanik arıtma sonrasında, denize deşarjların çevreyi olumsuz yönde etkilemediğinin ayrıntılı bilim- sel araştırmalarla kanıtlanması şartıyla, derin deniz deşarjı yapılabilir, Membran biyoreaktör (MBR) sistemleri, daha az yer kaplamaları dolayısıyla, özellikle hassas alanlarda kullanılabilecek bir biyolojik arıtma yöntemidir. Oluşan çamur miktarı- nın az ve ayrıca stabil olması, çamur uzaklaştırma için ilave alan ihtiyacını azaltmaktadır. MBR çıkışı, UV ile dezenfeksiyon sonrasında sulamada kullanılabilir. 4.4.3. Arazinin Kolay Temin Edilebildiği Yerlerde Uygulanacak Teknik Esaslar Arazinin kolay temin edilebildiği İç Anadolu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesi gibi yerlerde daha çok alan kaplayan doğal arıtma sistemleri ile Anaerobik Arıtma Sonrası Stabilizas- yonu Havuzları veya Havalandırmalı Lagünler kullanılabilir. Bu sistemler tek başlarına veya birbirini takip eden seri sistemler olarak da kullanılabilir. 4.4.4. İklim Şartlarına Göre Uygulanacak Teknik Esaslar Soğuk iklimlerde, biyolojik arıt- mada uygulanan havalandırma tipi büyük önem taşımaktadır. Uygula- nacak havalandırıcı, havalandırma havuzunu soğutmaktan ziyade, ısıtıcı vazife görmelidir. Bu yüzden, soğuk iklimlerde difüzörlü havalandırıcılar kullanılmalıdır. Ayrıca, tesislerin üzeri- nin kapatılması veya ilave bir ısıtıcının kurulması da alternatifler arasındadır, Biyolojik arıtmada çamur yaşı, sıcak iklimlerde daha düşük, soğuk iklimlerde ise daha yüksek seçilmeli- dir. Soğuk iklimlerde dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, biyolojik arıtmadaki çökeltim havuzunun bekletme süresinin uygun seçimidir. Sıcaklık düştükçe bekletme süresi artırılmalıdır, Havalandırmalı lagünlerde, düşük sıcaklıklarda mikroorganizmaların performansının azalması ve buz oluşumundan dolayı, sıcaklık etkisi dikkate alınmalıdır. Bu havuzlarda da yüzeysel havalandırıcı yerine difü- zörlü sistemler tercih edilebilir. Buz oluşumu halinde, reaktör derinliği arttırılarak bu etki minimize edile- bilir. Soğuk mevsimlerde lagünler seri halde, sıcak mevsimlerde ise paralel olarak çalıştırılabilirler. Seri halde çalıştırmada, birinci reaktöre havalandırıcı yerleştirilirken, ikinci reaktöre havalandırıcı yerleştirilmez ve buz oluşumuna müsaade edilir. Benzer işletme prensibi, yapay sulak alanlar ve stabilizasyon havuzları için de geçerlidir. Rehber 4.5. Kaynaklar - ÇOB (2010). Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği, TC Çevre ve Orman Bakanlığı (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı), Resmi Gazete Tarih: 20.03.2010, Sayı: 27527. - Metcalf & Eddy (2003). Wastewater Engineering, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Publishing.