Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 72. Sayı (Temmuz 2014)

56 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2014 giren nitrat ve oksijen yükünün azal- tılmasını sağlamaktır. Evsel atıksular için KOİ/TP değerinin düşük olması durumunda UCT, VIP tipi aktif çamur sistemleri biyolojik fosfor giderimi açısından A2O sistemine göre daha avantajlı olmaktadır. Ancak, UCT ve VIP sistemlerinde daha yüksek havasız hacim oranlarına ihtiyaç duyulmakta- dır. Farklı evsel atıksu karakterizas- yonları için önerilen biyolojik nutrient gideren aktif çamur sistemleri Tablo 4.1’de özetlenmiştir. Tabloda ∆P, aktif çamur tesisi girişindeki toplam fosfor (TP) ile çıkışındaki çözünmüş fosfor arasındaki farkı ifade etmektedir. Evsel ve kentsel atıksu arıtma tesisi girişindeki KOİ/BOI5 oranı ortalama 2 olduğu kabulü ile aşağıda verilen tablodaki değerler 2 ile çarpılabilir. Aşırı biyolojik fosfor giderimi için ayrıca UYA potansiyelinin ölçümü de gereklidir. Atıksudaki yavaş ayrışan organik madde konsantrasyonu yüksek ise biyolojik arıtma ünitesinden önce çamur yaşı 3-5 gün olan ön fermantas- yon tankları eklenebilir. Bunun yanı sıra ön çökeltme tanklarında çamur örtüsü belirli bir seviyede tutularak (aktif çamurun bir kısmı geri dev- rettirilerek) ön fermantasyon işlemi için kullanılabilir. Çamur yaşının 4-5 günden fazla olması metanojenik akti- vitenin artmasına ve biyolojik nutrient giderimi için gerekli UYA potansiye- linin kaybolmasına yol açmaktadır. Heterotrofik bakteriler çoğalma sırasında nutrient ihtiyacı olarak fosforu bünyelerine almaktadır. Bu durumda fosfor giderimi %10-30 mer- tebesinde olmaktadır. Ancak, biyolojik aşırı fosfor gideriminde, fosfor depo- layan mikroorganizmalar fosfatı nut- rient ihtiyacından daha fazla miktarda depolamakta olup, sistemin fosfor giderimi %85-95 mertebesine kadar ulaşmaktadır. Fosfor depolayabilen heterotrofik mikroorganizmalar nitrat ve çözünmüş oksijenin bulunmadığı havasız koşullarda, atıksudaki uçucu yağ asitlerini depolayarak bünyesinde tuttuğu fosforu hücre dışına salmak- tadır. Bunu takip eden anoksik ve/ veya havalı koşullarda ise depolama ürünlerini hücre sentezinde kullana- rak saldığı fosfordan daha fazlasını bünyesinde depolamaktadır. Biyolo- jik aşırı fosfor giderimi için biyolojik denitrifikasyonun yapıldığı anoksik reaktörlerin önüne havasız reaktörler de eklenmelidir. Diğer aktif çamur ünitelerinden geri devir akımları (içsel geri devir ve çamur geri devri) ile havasız reaktörlere dönen nitrat ve oksijen konsantrasyonları minimum seviyede tutulmalıdır. Biyolojik aşırı fosfor giderimi için giriş suyundaki kolay ayrışabilen organik madde miktarı (fermente olabilen maddeler, uçucu yağ asitleri vb.) büyük önem taşımaktadır. Özel- likle düşük konsantrasyonda kolay ayrışabilen organik madde içeren atıksular için uygun proses konfigü- rasyonu seçilmesi gerekmektedir. Biyolojik çamur stabilizasyonunun biyoreaktör içinde gerçekleştirildiği uzun havalandırmalı aktif çamur sis- temleri yalnız biyolojik aşırı fosfor giderimi için uygulanmamalıdır. Fos- for içeriği yüksek biyolojik çamura, stabilizasyon (havalı, havasız) işlemi uygulandığında çamur yoğunlaş- tırma ve susuzlaştırma ünitelerinden arıtma tesisine geri dönen tüm geri devir akımlarındaki nutrient yükleri, kütle dengesi ile belirlenerek etkileri dikkate alınmalıdır. Gerekli görüldü- ğünde arıtma tesisine dönen çamur geri devir akımlarında uygun ilave arıtma işlemleri (kimyasal çöktürme vb.) de uygulanmalıdır. Evsel atıksularda biyolojik azot giderim verimi biyolojik arıtmaya giriş atıksuyundaki KOİ/TKN oranına bağlıdır. KOİ/TKN<10 olması durumunda ön denitrifikasyon sistemleri etkin olarak kullanılabilir. Oranın (KOİ/TKN) 10’dan büyük olması halinde ise sonda denitrifikas- yon uygundur. Bu durumda birden fazla anoksik reaktöre sahip; önde ve sonda denitrifikasyon sistemlerinin avantajlarının birleştiği Bardenpho tipi aktif çamur sistemi kullanılabilir. Girişteki karbonlu organik madde konsantrasyonunun yüksek olması çıkışta düşük nitrat konsantrasyonu Rehber Proses VIP*, UCT** A20*** A0**** Bardenpho BOİs/∆p mg BOİ 5 /mg P 15-20 20-25 >25 KOİ / ∆P mg KOİ/MG P 26-34 34-43 >43 * Virginia Sistemi (ABD) * Capetown Üniversitesi Sistemi (Güney Afrika) ** Anaerobik-Anoksik-Aerobik *** Anoksik-Aerobik Şekil 4.3. Mikroorganizmaların yüzeyde tutunduğu damlatmalı filtreler ve döner biyolojik disk sistemlerinin şematik gösterimi (ÇOB, 2010) Tablo 4.1. Farklı BOİ5/∆P ve KOİ/∆P seviyeleri için önerilen sistemler (ÇOB, 2010) C M Y CM MY CY CMY K