Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 72. Sayı (Temmuz 2014)

54 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2014 Rehber 4.2.2.3. Hassas Alanlar Hassas alanlara yapılacak deşarj- larda karbon giderimi yanında azot ve/veya fosfor giderimi yapılması gerekmektedir. Biyolojik azot ve fos- for giderimi yapan aktif çamur sistem- leri kısa ve/veya uzun süreli değişken çevresel koşullara ve kirlilik yüklerine maruz kaldığından en uygun giderim veriminin sürdürülebilirliğinin sağ- lanması için bu sistemlerin uygun ve yerinde ölçüm cihazları, proses kont- rol ekipmanları ve otomasyon sistem- leri ile donatılması gerekmektedir. Biyolojik azot ve fosfor giderimi için; • Tasarıma öncelikle nitrifikasyon prosesinden başlanmalı ve sis- temin olumsuz çevresel koşul- lar altında verimli çalışması için gerekli önlemler alınmalıdır • İkinci adımda denitrifikasyon prosesi için gerekli olan hacimler belirlenmelidir • Son olarak biyolojik fosfor giderimi için gerekli tasarım kriterleri oluş- turularak tank hacimleri hesaplan- malıdır. Biyolojik nutrient (azot, fosfor) giderimi için tasarlanan aktif çamur sistemi seçimi, atıksu karakterizasyo- nuna ve çevresel koşullara bağlıdır. Bunun yanında endüstriyel katılımla- rın yüksek olduğu kentsel atıksular, tipik evsel atıksu karakterizasyonun- dan çok büyük farklılık gösterebile- ceğinden, yukarıda bahsedilen genel tasarım kriterlerinin uygulanmasında sorun yaşanabilir. Özellikle endüstri- yel atıksu oranı yüksek kentsel atık- sularda ayrışabilen organik madde miktarı, türleri ve ayrışma hızlarının yanında azot ve fosfor parametre- leri de farklılık gösterebileceğinden, biyolojik azot-fosfor giderimi açısın- dan prosesin uygunluğunun tasarım öncesi detaylı olarak araştırılması gerekmektedir. Biyolojik fosfor giderim verimi atıksudaki uçucu yağ asidi (UYA) potansiyeline bağlıdır. Yüksek kon- santrasyonlarda UYA, biyolojik fosfor giderimi için biyolojik azot giderimin- den önce konulacak havasız reaktör- lerin daha küçük hacimde projelen- dirilmesini sağlayacaktır. Örneğin, UYA içeriği yüksek olan atıksular için %5 civarında bir (anaerobik/toplam) hacim oranı yeterli olacaktır. Öte yandan, UYA içeriği düşük atıksular için fermantasyon prosesinin verimli olmasını sağlamak üzere daha yük- sek havasız hacim oranlarına (%15- %25) ihtiyaç duyulacaktır. Dolayısıyla havasız reaktörün hidrolik bekletme süresi 90 dakika mertebesine ulaşa- bilecektir. Atıksularda UYA potansi- yelini artırabilmek için ön fermantas- yon prosesi uygulanabilir. Bunun için örneğin ön çökeltme ve/veya çamur yoğunlaştırma birimleri fermantasyon havuzu olarak kullanılabilir. Atıksuda nispeten düşük KOİ/TKN, KOİ/∆P seviyelerinde biyolojik fosfor giderimi için UCT, VIP tipi aktif çamur sistemleri tercih edilmelidir. Bunun sebebi havasız tanka geri devir ile (içsel geri devir ve çamur geri devri) Şekil 4.2. Aktif çamur sistemlerinin çeşitli konfigürasyonları (ÇOB, 2010)