Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 70. Sayı (Mayıs 2014)

60 Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2014 Rehber Atıksu Arıtma Tesislerinin Tasarımı için Gerekli Veriler - 2 Prof. Dr. İzzet Öztürk İTÜ İnşaat Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü 2.2. Atıksu Miktar ve Özellikleri 2.2.1. Atıksu Akımları A tıksu akımları kararlı veya tekdüze olmayıp saatlik, gün- lük, aylık ve yıllık değişimler gösterir. Atıksu arıtma tesisi tasarı- mında, atıksu debisi yanında mevcut durumda ve gelecekteki değişiminin de bilinmesi gerekir. Doğru bir tasa- rım için atıksu miktar ve özelliklerinin en gerçekçi biçimde öngörülmesi kri- tik önem taşır. Bu kapsamda atıksu akımlarının ölçülmesi gerekir. Ölçüm imkânının olmadığı durumlarda ise önceki tecrübeler ışığında atıksu akımları ile ilgili olabildiğince gerçeğe yakın tahminler yapılmaya çalışılır. Ölçüm ve İzleme Atıksu akımları ile ilgili debi ve kirletici parametre ölçümleri grafik veya tablolar halinde ifade edilebilir. Bir atıksu arıtma tesisi girişinde 7 gün süreyle ölçülen debi, KOİ ve AKM ölçümleri Şekil 3.11’deki gibi ifade edilebilir (Henze vd., 2002). Şekildeki debiler evsel, endüstriyel ve kurumsal atıksu akımları ile atıksu kanal şebe- kesinde içeriye veya dışarıya sızan yeraltı suyu/yağmursuyu akımlarının toplamıdır. Ancak atıksu akımlarının bileşenleri ve değişimleri ile ilgili bir tahmin yapılması durumunda, söz konusu bileşenlerin alt havzalar bazında ayrıştırılarak her birinin ayrı ayrı analiz edilip muhtemel değişim- leri de öngörülmelidir. Toplam akımla ilgili durum ise alt bileşen tahminleri- nin toplamı olarak ifade edilmelidir. Atıksu arıtma tesislerindeki numune alma ve ölçüm faaliyetleri kolay olmayıp, özel itina gerekti- rir. Özellikle çamur yoğunlaştırma, çürütme ve susuzlaştırma birimlerin- den gelen geri dönüş akımları ham atıksuya ızgara ve kum tutucu birim- leri öncesi katılabileceği için debi ve kirletici konsantrasyonlarının doğru ölçümünü güçleştirir. Şekil 3.6 benzeri bir grafik ile, ölçüm yapılan zaman aralığındaki en yüksek günlük (20.000 m 3 /gün) ve saatlik (1.100 m 3 /sa) debiler belirlene- bilir. Elde yeterince uzun bir dönemi kapsayan günlük akım ölçümleri bulunduğu takdirde, arıtma tesisi tasarımında kullanılan iki temel akım hesaplanabilir: Qh, max : Ortalama en yüksek (maksimum) saatlik akım (her bir güne ait en yüksek saatlik akımların ortalaması), m 3 /sa Qh, ort : Ortalama saatlik akım (mevcut saatlik akımların tamamının ortalaması), m 3 /sa Qh, max , kanal ve havuzların hidrolik kapasitesinin belirlenmesi bakımından önemlidir. Ortalama saatlik akım (Qh, ort ) özellikle işletme maliyetlerinin hesabı bakımından kritiktir. (*) 2012 yılında T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nün katkılarıyla hazırlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi’nden derlenmiştir. ATIKSU ARITMA TESİSLERİ TASARIM REHBERİ (*)