Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 70. Sayı (Mayıs 2014)

58 Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2014 10- Serbest açma (trip free) mekanizması IEC/EN 60947-1’te tarif edildiği gibi motor koruma şalteri serbest açma (trip-free) mekanizmalı olmalıdır. Trip-free özelliği motor koruma şal- terinin mandalı ON konumunda kilitli kalsa veya elle tutulup hareketi engel- lense bile şalter açma yapar demektir. 11- Faz kaybı hassasiyeti IEC/EN 609471-4-1’e göre faz kaybı hassasiyeti ters zaman gecikmeli ter- mik aşırı akımın bir karakteristiğidir. Faz kaybı durumunda veya fazların dengesizliğinde motor koruma şalteri açma yapar. Motorun iki fazda çalış- ması durumunda motor sargılarında aşırı ısınma olur ve yükler zarar göre- bilir. Normal çalışma sırasında, motor koruma şalterinin açma yapmaması için, üç fazdan da simetrik bir şekilde eşit bir şekilde yüklenmelidir. Tek faz veya doğru akım cihazları korumak için üç kutup da seri olarak bağlan- malıdır 12- Test fonksiyonu Test fonksiyonu kullanılarak motor koruma şalterinin doğru çalışıp çalış- madığı kontrol edilebilir. Test buto- nuna bir tornavida ile bastırılarak motor koruma şalterinin açma yap- ması sağlanabilir. Böylece devreye alma sırasında kablolamanın doğru yapılıp yapılmadığı, aksesuar montaj- larının kontrolü yapılabilir. 13-Ayırma fonksiyonu IEC 60947-2’ye uygun olarak motor koruma şalteri, tıpkı bir devre kesici gibi izolasyon amaçlı da kullanı- labilir. Bu da IEC/EN 60204’e uyumlu bir şekilde motor koruma şalterinin istenirse yük ayırıcı şeklinde kullanı- labileceği manasına gelir. 14- Frekansa bağlılık Ani açmalı kısa devre elemanları- nın akım zaman karakteristikleri 50 Hz’den 60 Hz’e kadar olan frekanslar için geçerlidir. 50/60 Hz’ den faklı frekanslarda ani açmalı kısa devre elemanlarının çalışma değerlerinde değişiklikler olur. 45…66 Hz değer- leri toleranslar içerisinde kalırken, 60 Hz üzerindeki veya DC’deki değerler için ani kısa devre açma birimlerinin çalışma değerleri artar. 50 Hz’in aşa- ğısındaki değerlerde ise düşer. Ters zaman gecikmeli termik açma elemanlarının açma karakteristikleri ise AC (0Hz…400 Hz) ve DC’de geçerlidir. Sadece tüm çalışma değer- leri için %20 tolerans göz önünde bulundurulmalıdır. 15- IT sistem uygulamaları Motor koruma şalterleri IEC/EN 60947-2’ye göre IT sistemlerde kul- lanıma uygundur. Üç faz kısa devre durumunda aynı Icu ve Ics değerlerini de koruyarak diğer sistemlerdeki gibi davranır. 16- DC Anahtarlama Motor koruma şalterleri DC anah- tarlamada kullanıma uygundur fakat DC’deki nominal çalışma gerilimi ve kısa devre kesme kapasitesi değer- leri göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca ana kutuplarda bağlantı şekli çok önemlidir ve tüm kutuplardan enerji geçmesi sağlanacak şekilde bağlantı yapılmalıdır. 17- Çalışma koşulları Motor koruma şalterleri hemen hemen tüm koşullarda çalışmaya müsaittir; ancak aşırı tozlu, yakıcı buharın ve zehirli gazların bulunduğu ortamlarda özel bir muhafazanın içe- risinde kullanılması gerekmektedir. 18- Ortam sıcaklığı/güç düşümü İzin verilen ortam hava sıcaklığı değerleri, maksimum anahtarlama kapasiteleri, açma akımları ve diğer teknik verilere teknik dokümanlardan ve açma karakteristiği eğrilerinden ulaşılabilir. Motor koruma şalterleri IEC/EN 60947-4-1’e göre sıcaklık kompanzas- yonlu olarak üretilirler. Cihaza göre değişmekle beraber genellikle çalışma sıcaklıkları -25 °C … +55 °C veya +60 °C arasındadır ve bu değerlerde güç düşümü olmaz. +55 °C veya +60 °C….+70 °C’ye kadar olan kullanım- larda ise güç düşümünü hesaba kat- mak gereklidir. 19- Periyodik çalıştırma Motor koruma şalterini kısa süre- lerde periyodik olarak çalıştırmak mümkündür. Genellikle saatte 15 start-stop işlemine kadar kullanım normaldir ve değerlerde bir değişiklik olmaz. Kısa sürelerde daha fazla baş- latma ve durdurma yapabilmek için motorun demeraj akımının, nominal akımın 6 katını geçmeyeceği varsayıla- rak çalışma katsayısı, motor başlangıç süresi göz önünde bulundurulmalıdır. Kısa sürelerde çok sayıda yol veril- mesi gereken uygulamalarda tam anlamıyla güvenli bir koruma yapıla- bilmesi için motor koruma şalteri ile beraber termistör röle kullanılması da önerilmektedir. Çünkü termistör röle, motorun sargı sıcaklığına baka- cağından kesin değerlerde bir koruma sağlayacaktır. Teknik & Ürün Düzeltme faktörü DC 1.1 10 Hz 0.9 45.... 66 Hz 1 100 Hz 1.1