Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 70. Sayı (Mayıs 2014)

56 Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2014 rini devre kesicilerden ve otomatik sigortalardan ayıran en önemli para- metredir. Açma elemanları Motor koruma şalterleri aşağıdaki açma elemanları ile donatılmıştır: - Ters zaman gecikme prensipli aşırı akım koruma elemanı (termik-aşırı akım) - Ani açmalı kısa devre koruma elemanı (manyetik-kısa devre akımı) Ters zaman gecikme prensipli aşırı akım koruma elemanı beslenen motor akımına göre ayarlanabilir özelliktedir. Bu değer şalter üzerin- den bir ayar skalası ile direkt olarak ayarlanabilir. Ani açmalı kısa devre koruma ele- manları nominal akımın sabit bir katı şeklinde fabrika ayarlıdır. Aşırı akım ve kısa devre akımına göre açma zamanları şalterin tipine ve akımına göre değişiklik gösterir. Açma zamanları ile ilgili daha doğru verilere ulaşmak için şalterlerin açma eğrileri incelenmelidir. Bu kısa girişten sonra motor koruma şalterlerin kataloglarında ve teknik dokümanlarında yer alan teknik terimleri ve ibarelere bir göz atalım. Bu teknik özellikler, kullanı- lan motor koruma şalteri tipine ve markasına göre değişiklik gösterebilir. Bazı markalarda standart olarak bulu- nurken bazı markalarda olmayabilir. TEKNİK VERİLER 1- Açma sınıfı (Trip class) Motor koruma şalterleri IEC 60947- 4-1 ve UL 60947-4-1A’ya göre farklı açma sınıflarına sahiptir. Bir motor koruma şalterinin açma sınıfı, soğuk durumdan itibaren maksimum açma zamanını belirtir. Bu açma zamanının süresi “7,2 x ayarlanan akım” da üç kutuplu sabit simetrik yüke bağlıdır. Örneğin 10A açma sınıfına sahip bir motor koruma şalterine ayarlanan akımının 7,2 katı kadar bir akım uygu- landığında açma zamanı, 2< açma zamanı ≤ 10 saniye arasında olmak zorundadır. 2- Nominal çalışma gerilimi (Ue) Motor koruma şalterinin nominal çalışma gerilimi muhtemel uygulama- nın faz-faz gerilimini belirtir. Nominal çalışma akımı ile beraber düşünül- melidir. 3- Nominal kısa devre kapama kapasitesi (I cm) Kısa devre kapama kapasitesi (geri- lim, akım) motor koruma şalterinin nominal çalışma geriliminde, nomi- nal frekansta ve sabit güç faktöründe kapama yapabileceği kısa devre akı- mıdır. Maksimum muhtemel darbe akımı olarak da adlandırılabilir. 4- Nominal kısa devre açma (kesme) kapasitesi Kısa devre açma kapasitesi (geri- lim, akım) motor koruma şalterinin nominal çalışma geriliminde, nomi- nal frekansta ve sabit güç faktöründe kesme yapabileceği kısa devre akımı- dır. Maksimum nominal kısa devre kesme kapasitesi veya servis kısa devre kesme kapasitesi olarak da adlandırılabilir. 5- Nominal maksimum kısa devre kesme kapasitesi (I cu) IEC/EN 60947-2’e göre Motor koruma şalterinin hasar görmeden kesme yapabileceği mak- simum kısa devre kesme kapasitesidir (gerilim, akım). Kısa devre kesintisin- den sonra bir aşırı akım durumunda motor koruma şalteri arttırılmış tole- ranslarda açma yapabilmelidir. 6- Nominal servis kısa devre kesme kapasitesi (I cs) IEC/ EN 60947-2’e göre Motor koruma şalterinin hasar gör- meden sürekli olarak kesme yapabi- leceği kısa devre kesme kapasitesidir (gerilim, akım). Kısa devre kesintisinden sonra, motor koruma şalteri bir aşırı akım durumunda açabilir ve nominal çalışma akımını taşıyabilir durumda olmalıdır. 7- Nominal kısa süre dayanma akımı (Icw) Nominal kısa süre dayanma akımı, ürün standartlarında belirtilen test koşullarında hasar görmeden taşına- bilecek akımın değeridir. Ekipman bu değeri taşımalıdır. 8- Selektivite kategorileri Selektivite, seri bağlı iki koruma cihazının kısa devre durumundaki durumlarını tanımlar. Selektivitede hataya yakın koruma cihazı hızlı olarak kesme yapmalı ve daha yuka- rıdaki, kaynağa yakın olan koruma cihazı açma yapmamalıdır. IEC 60947 alçak gerilim devre kesicilerde (IEC’de motor koruma şalteri ibare- sine rastlanmaz, bunun yerine devre kesici ibaresi geçmektedir.) iki farklı kategori tanımlar: – A = Kısa devre durumunda selekti- viteye uygun tasarlanmamış devre kesiciler. (Diğer bir deyişle üze- rinde kısa devre zaman gecikme ayarı olmayan devre kesiciler) – B = Kısa devre durumunda selek- tiviteye uygun tasarlanmış devre kesiciler (Diğer bir deyişle üze- rinde kısa devre zaman gecikme ayarı olan devre kesiciler) Motor koruma şalterleri çoğun- lukla A kategorisindedirler. 9- Ortam hava sıcaklık kompanzasyonu Ortam hava sıcaklık kompanzas- yonu, ters zaman gecikmeli aşırı akım bimetallerin etkisini yok eden ikinci bir bimetal tarafından sağlanır. İkinci bimetal motor akımından bağımsız olarak ısınır ve sadece ortam hava sıcaklığına göre eğilir. Böylece, ortam sıcaklığının motor koruma şalterinin açma karakteristiğine etkisi otomatik olarak kompanze edilmiş olur. Teknik & Ürün 10A 10 20 Açma Zamanı T p [S] 7.2 x I e 2<T p ≤10 4<T p ≤10 6<T p ≤10