Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 67. Sayı (Şubat 2014)

hususların belirlenmesi - Detaylı maliyet analizi (ilk yatırım ve işletme/bakım maliyetlerinin ±%20-30 yaklaşımla tahmini) - Finans kaynakları ve en uygun finansman seçeneğinin belirlenmesi (Öz kaynaklar, Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, İller Bankası kredisi, Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, İslam Kalınma Bankası, AB Fonları, Uluslararası/Ulusal hibeler, vb) - Tarife önerisi (halkın ödeme kapasitesi ve istekliliği de dikkate alınarak uygun tarife önerisi sunulması) Bir fizibilite raporu aşağıdaki içerikte hazırlanmalıdır: - Yönetici Özeti - Rapordaki terimler, kısaltmalar - Tablo, Şekil, Çizim ve Ekler Listesi - Çalışmanın amacını anlatan bir giriş - Tasarım kriter ve ihtiyaçları - Proses teknolojisi/proses seçenekleri - Teknik, mali ve ekonomik analizler - Sonuçlar ve alınan kararlar - Nihai çözümle ilgili tavsiyeler - Faydalanılan kaynaklar - Ekler (varsa) Fizibilite çalışmalarında ele alınan hususlar aşağıda daha detaylı olarak verilmektedir. 1.2.2.1. Temel Verilerin Belirlenmesi Ön Bulguların Değerlendi- rilmesi: Atıksu ve çamur arıtımı prosesleri, gerekli arıtılmış atıksu kalitesi, yağmursuyu etkileşimi, işletme güvenliği, arıtma tesisi yeri- nin durumu (zemin özellikleri, taşkın riski, yeraltı suyu seviyesi durumu vb.) ve çevreye etkileri gibi hususlar, ön etüt aşamasında elde edilen veriler- den hareketle belirlenmelidir. Zemin özellikleri (bilhassa taşıma gücü), 1.2.2.2. Planlama Değişkenleri Teknik, ekonomik ve ekolojik ola- rak güvenilir bir planlama, genellikle çözüm değişkenleri olmadan elde edi- lemez. Aşağıda planlama aşamasında incelenen esas değişkenler özetlen- miştir. Yapılacak Tahminler: Atıksu arıtma tesisi yapılarının boyutlandı- rılması, debiler, yüzey yükleri, çamur yaşı, bekletme süreleri gibi proses tasarımı parametrelerine göre yapılır. Genel Plan: Atıksu arıtma tesisi- nin genel yerleşimi ve peyzaj düzen- lemesi, genel yerleşim planı esas alı- narak yapılır. Hidrolik Profil: Hidrolik profil, arıtma tesisine gelen ana atıksu kolek- tör kotu, alıcı ortam maksimum su seviyesi, arıtma tesisi içerisindeki yük kayıplarından ve yeraltı suyu seviye- sinden büyük oranda etkilenir. Atıksu arıtma tesisinin hidrolik profili, ilk yatırım ve işletme maliyetini etkileyen en önemli husustur. Atıksu kotunun gereksiz yere 1 m fazla yükseltilmesi bile önemli ekonomik kayıplara yol açacaktır. Tesis ilk Yatırım ve İşletme Maliyetleri: İlk yatırım maliyeti tah- minleri, boyutlandırma verilerine ve planlama dokümanlarına göre yapıl- malıdır. Ayrıca, işletme maliyetlerinin de proseslere özgü yaklaşık tahmini yapılmalıdır. Seçeneklerin Ekonomik Muka- yesesi: En uygun çözüm, alternatif- lerin detaylı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda ilk yatırım maliyeti yük- sek olabilir. Ancak, işletme maliyeti düşük ise bu dengelenebilir. Dola- yısıyla, alternatif proseslerin hem ilk yatırım hem de işletme maliyetleri, proje hizmet ömrü sürecinde detaylı bir şekilde ele alınarak, en ekonomik seçeneğin belirlenmesi önem taşı- maktadır. 1.2.2.3. Seçenek Analizi En uygun çözüm önerisi, ilgili arıtma birimlerinin yerleştirilmesi ve genel yerleşim planının oluşturulması bakımından özel önem taşımaktadır. Arıtma Prosesi Alternatifleri: Atıksu arıtma prosesleri seçiminde nüfus, atıksu özellikleri ve miktarı ile gerekli arıtma derecesi ve yerel özellikler dikkate alınır. Kentsel atık- suların arıtımında en yaygın tekno- loji, biyolojik arıtma (ikinci kademe arıtma) prosesidir. Endüstriyel ve evsel atıksuların birlikte arıtılması durumunda, yüksek miktarda kirle- tici, zararlı ve zehirli maddeler içeren endüstriyel atıksuların (kanalizasyon sistemine deşarj öncesi) ayrıca arıtıl- ması gerekmektedir. Bu gibi atıksu- ların evsel atıksularla birlikte arıtımı durumlarında, güvenilirliği ve başarısı kanıtlanmış standart arıtma prosesleri seçilmelidir. Çamur Arıtımı: Çamur arıtım proseslerine karar verilirken çamur özellikleri ve atık çamurun nihaî ola- rak uzaklaştırılacağı yerin durumu önem taşımaktadır. Seçilecek çamur işleme/arıtma proseslerinin daha önceden denenmiş ve kararlı proses- ler olması gerekmektedir. Atık Maddelerin Bertarafı: Arıtma sonrası geride kalan atık maddelerin bertarafında; T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik, Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik ve Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kulla- nılmasına Dair Yönetmelik esaslarına uyulmalıdır. İşletme Emniyeti: İşletme hata- larına karşı, tesis işletme el kitabı ile İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nde belirtilen önlemler alınmalıdır. Genişleme (Tevsi): Öngörü- len planlamada, tesisin gelecekte ne şekilde genişleyeceği göz önüne alınmalıdır. Nitrifikasyon, denitrifikas- yon ve hızlı kum filtrasyonu yanında, fosfor giderimi için biyolojik ve kim- yasal prosesler gerekliyse, bunlar da planlama/tasarım sürecinde özellikle dikkate alınmalıdır. Su ve Çevre Teknolojileri • Şubat 2014 45