Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 66. Sayı (Ocak 2014)

1.1.7. Arıtma Derecesi Gerekli arıtma derecesi, ham atıksu karakteristikleri ile istenilen arıtılmış su kalitesine bağlı olarak belirlenir. Arıtılmış suların yüzeysel sulara deşarjı halinde Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği veya SKKY evsel atıksu deşarj limitleri, arıtılmış atıksu- ların zirai sulamada kullanımı duru- munda Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Bölüm 7’de sulama suları için öngörülen kalite kriterleri ve sahil sularına deşarj halinde ise Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği deşarj limitleri esas alınmalıdır. Dola- yısıyla arıtma derecesi, deşarj ortamı- nın faydalı kullanım maksadına göre, ilgili deşarj limitleri dikkate alınarak belirlenmelidir. 1.1.8. Arıtma Prosesi Seçenekleri ve Karşılaştırmalı Analizi Atıksu arıtma tesislerinde, istenen kalitede arıtım sağlayabilmek için bir seri temel arıtma prosesinin kullanımı gerekmektedir. Tasarımcı, arıtma pro- sesi seçiminde, çeşitli başka faktörleri de dikkate almak durumundadır. Bu faktörlerin başlıcaları; arıtılan kirleti- ciler, deşarj standartları, yaklaşık alan ihtiyacı, hidrolik gereklilikler, çamur uzaklaştırma, enerji ihtiyacı ve sistem maliyeti olarak sıralanabilir. Çeşitli temel arıtma proseslerinin birbirle- riyle uyumlu ve mantıklı bir biçimde entegre edilerek, elde edilen bütünle- şik proses veya sisteme, Proses Akım Şeması veya Proses Şeması adı verilir. Uygun temel prosesleri birleştire- rek tesisin akım şemasının oluşturul- ması kolay değildir. Bu iş için temel işlem ve proseslerin iyi anlaşılması, muhtemel işletme sorunlarının önce- den düşünülmesi ve çeşitli arıtma bileşenlerinin çevresel etkilerinin iyi öngörülmesi gerekmektedir. Önemli oranda endüstriyel atıksu deşarjı katılımı olan kentsel atıksu toplama sistemleri sonunda yer alan atıksu arıtma tesislerinin tasarımında, tasa- rım öncesi laboratuvar ve pilot ölçekli arıtılabilirlik çalışmaları ile düşünülen proses seçeneklerin muhtemel perfor- manslarının test edilmesi gerekebilir. 1.1.9. Ekipman Seçimi Arıtma tesislerinde çeşitli mekanik ve elektro-mekanik donanım ve ekip- manlara ihtiyaç duyulmaktadır. Tesis birimlerinin tasarımında kullanılacak ekipman ve donanımın montajı da dikkate alınmalıdır. Uygun proses ve ekipmanın seçimi, tasarımmühendisi- nin sorumluluğundadır. Bu maksatla, tasarım standartları ve yöntemi, temel kabuller, tasarım ön hesapları ile ima- latçı firma katalog ve dokümanlarında öngörülen hususlar dikkatle gözden geçirilmelidir. Daha sonra, ekipman üreticileri ve yerel mümessillerden ihtiyaç duyulan teknik bilgiler isten- melidir. Ekipman seçiminin doğru yapılabilmesi için proje mühendisinin ekipman temsilcileriyle olabildiğince yakın çalışarak, ekipmanla ilgili ola- bildiğince doğru ve güvenilir veriler elde etmesi gerekmektedir. Ekipman seçimi sürecinde, mutlaka birden fazla ekipman üreticisi ile temas kurulmalı ve çalışan arıtma tesislerinde, seçilmiş ekipmanlarla ilgili işletme tecrübe- lerinden yararlanılmalıdır. Pompa, havalandırıcı, çamur yoğunlaştırıcı vb. ekipman seçilirken, ilk yatırım maliyetleri değil, hizmet ömrü süre- since ortalama yıllık toplammaliyetler dikkate alınmalıdır. 1.1.10. Tesis Yerleşimi ve Hidrolik Profil Planlama çalışmaları başlangıcın- dan itibaren arıtma tesisi için seçil- mesi düşünülen sahanın mevcut durumu dikkatli bir şekilde değerlen- dirilmelidir. Bu kapsamda topografik durum, mevcut sahanın büyüklüğü, meskûn alanlara olan mesafe, yol ve enerji nakil durumu, taşkın yapısı, tevsi (genişleme) imkânları, mevcut hidrolik yük, maliyet durumu vb. etkenler dikkate alınmalıdır. Seçilen alanın büyüklüğü, planlama süre- cinde gerekli bütün ana ve yardımcı arıtma birimleri, tesis ile yakındaki evler arasında bırakılacak emniyet/ koruma kuşakları için gerekli alan ihti- yacını karşılamalıdır. Tesis yerleşimi olabildiğince cazibeli veya minimum terfi enerjisi ile akımın sağlanabileceği bir hidrolik profile imkân vermelidir. 1.1.11. Enerji ve Kimyasal Madde İhtiyacı Planlama ve tasarımda öncelikle enerji verimliliğini sağlayacak enerji ekonomisi tedbirlerinin uygulandığı gösterilmelidir. Seçilen arıtma pro- sesi ile tesisin doğrudan ve dolaylı enerji/kimyasal madde kullanımında ekonomik verimlilik sağlanmalıdır. Düşük işletme ve bakım maliyetli yenilikçi arıtma proses seçenekleri dikkate alınmalı ve tesisin arıtılan KOİ veya bağlı eşdeğer nüfus başına enerji tüketimi (enerji ayak izi) hesaplana- rak, mevcut iyi arıtma uygulamalarına göre durumu gösterilmelidir. 1.1.12. Tesis Maliyeti Tasarımı yapılan atıksu arıtma tesisinin yapım, işletme/bakım mali- yetlerinin makul ve karşılanabilir olduğu ortaya konulmalıdır. Tesisin öngörülen hizmet ömrü boyunca, yıl- lık yatırım, işletme/bakım ve toplam maliyetleri uygun mühendislik eko- nomisi yöntemleriyle hesaplanarak, arıtılan atıksu (m 3 ) ve/veya eşdeğer nüfus başına birim maliyetler belirle- nip, benzer kapasitedeki mevcut tesis verileriyle kıyaslanmalıdır. 1.1.13. ÇED ve Halkın Katılımı ÇED Yönetmeliğine göre kentsel atıksu arıtma tesisleri EK I listesine tabi olup, öncelikle Proje Tanıtım Dosyası hazırlanarak, yatırım ön izni alınabilen faaliyetler kapsamındadır. Bu kapsamda, öncelikle tesis alanı yakınında yaşayanlar, tesis planlama sürecinden zamanında ve doğru biçimde haberdar edilerek, görüş ve önerileri dikkate alınmalıdır. Tesis tasarımında, yakında yaşayanları çevre ve halk sağlığı bakımından koruyacak her türlü teknik ve idari tedbirler de detaylı olarak ortaya konmalıdır. Rehber 62 Su ve Çevre Teknolojileri • Ocak 2014 Rehber’in devamı önümüzdeki sayılarda...