Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 66. Sayı (Ocak 2014)

54 Su ve Çevre Teknolojileri • Ocak 2014 Rehber ATIKSU ARITMA TESİSLERİ TASARIM REHBERİ (*) - 1 Atıksu Arıtma Tesislerinin Planlama, Tasarım ve İnşaatı ile İlgili Genel İhtiyaçlar ve Şartlar - 1 Prof. Dr. İsmail Koyuncu İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü B u bölümde atıksu arıtma plan- lama, tesisi tasarım ve inşaatı ile ilgili genel ihtiyaçlar ve temininde izlenecek yol hakkında bilgi verilmiş (ATV-A 106 E), ayrıca inşaat aşamasında uyulması gereken genel şartlar açıklanmıştır. 1.1. Planlama Dönemindeki Genel İhtiyaçlar Atıksu arıtma sistemlerinin plan- lama, tasarım ve işletimi oldukça kapsamlı ve karmaşık bir konudur. Bu konu politik, sosyal ve teknik hususların birlikte dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu yüzden deşarj standartlarının sağlanması yanında, iyi bir atıksu arıtma ve uzaklaştırma sis- temi ile birçok olumsuz çevresel şartın ortaya çıkması da önlenmiş olacaktır. Söz konusu çevresel olumsuzluklar başlıca; - Koku ve gürültü kirliliği - Su kaynaklarının fiziksel, kimyasal ve biyolojik atıklarla kirlenmesi - Sucul ekosistemin zarar görmesi - Alıcı su ortamı kalitesinin bozulması - Doğal suların çeşitli maksatlarla yararlı kullanımının ortadan kalkması - Arıtılmamış atıksu ve biyokatıların zirai kullanımı dolayısıyla hastalıkların yayılması - Arazi değerinin düşmesi gibi riskler olarak sıralanabilir. İdeal durumda bir arıtma tesisinin, deşarj suyu ve biyokatıların (arıtma çamurları) faydalı kullanımını teşvik etmesi beklenmektedir. Bu bölümde bir atıksu arıtma tesisi ile ilgili plan- lama süreci başında mutlaka göz önünde tutulması gereken temel tasarım faktörleri ana hatlarıyla ortaya konulacaktır. Söz konusu temel tasarım faktör- leri; - Başlangıç ve tasarım yılları - Tesisin hizmet alanı - Tesis yeri seçimi - Tasarım nüfusu - İlgili mevzuat ve deşarj standartları - Atıksu karakteristikleri - Arıtma derecesi - Arıtma prosesi seçenekleri ve karşılaştırmalı analizi - Ekipman seçimi - Tesis genel yerleşimi ve hidrolik profili - Enerji ve kimyasal madde ihtiyacı - Atıksu arıtma maliyeti - ÇED ve halkın katılımı süreci olarak sıralanabilir. Aşağıda söz konusu temel tasarım bileşenlerinin kısa bir değerlendirmesi yapılmakta- dır (Qasim, 1999). 1.1.1. Proje Başlangıcı ve Tasarım Yılları Atıksu arıtma tesislerinin planlama, tasarım ve yapımı genellikle 2~5 yıllık bir süreçte tamamlanmaktadır. Tesi- sin çeşitli bileşenlerinin boyutlandı- rılmasında söz konusu planlama ve işletmeye alma döneminde geçen sürenin de dikkate alınması gerek- mektedir. Bu yüzden atıksu arıtma tesisi tasarımında başlangıç yılı, yapımı tamamlandıktan sonra tesise atıksu verilip işletime başlandığı yıl (*) 2012 yılında T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nün katkılarıyla hazırlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi’nden derlenmiştir.