Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 66. Sayı (Ocak 2014)

20 Su ve Çevre Teknolojileri • Ocak 2014 Su Dünyası diği birçok tabii mineralin de bulun- duğunu bilmeliyiz. İşletmelerde “KİREÇ” olarak anılan ve işletmecinin derdi olan mineral kristalleşmesine birkaç örneği aşağıda dikkatinize sunuyoruz. Örnek 1: Buhar kazanına verilen besi suyu içinde yüksek miktarda “Sili- kat” varsa, besi suyunu yumuşatarak buhar kazanına versek dahi, buhar kazanı içinde “Silikat” kristallerinin oluşumunu engelleyemeyiz. Silikat (SiO 2 ) buhar kazanı içinde kristal üre- tip taşlaştığında bunu sökmek son derece zordur, çünkü silikat camın hammaddesidir. Örnek 2: Buhar jeneratörü buhar kazanına göre daha sorunlu bir cihaz- dır; çünkü buhar jeneratöründeki borulara bir taraftan su girer, boru- nun diğer ucundan buhar çıkar. Tuz üretimi yapılan tuzladaki gibi, su için- deki her mineral buhar üretim borusu içinde kristalleşir. Adı üzerinde, yal- nızca “saf H 2 O buharı” üreten buhar jeneratörüne, H 2 O’dan başka madde verildiğinde, tabii ki cihaz içinde oluşan tuzların getirdiği sorunlara katlanmaya mecburuz. Su içindeki H 2 O olmayanları en ucuza gideren cihaz, ters ozmoz cihazıdır ve buhar jeneratörü besi suyu ters ozmoz ile üretildiğinde sorun en aza iner. Örnek 3: Soğutma kulesi dol- gusu üzerinde oluşan katılar da yalnız KİREÇ değildir. Soğutma kulesi ilk örneklerden farklı bir yerdir, çünkü soğutma kulesine gelen su içindeki minerallere ek olarak, soğutma suyu içinde havadan gelen milyonlarca katı madde bulunur. Bu sebeple soğutma kulesi içinde oluşan katı- ları azaltmak için besi suyu olarak yalnızca ters ozmoz suyu kullan- mak yeterli değildir, havadan gelen katıları sudan ayırmak için soğutma suyunu sürekli olarak iyi bir filtreden geçirerek su içindeki katıları sudan ayırmak en doğru çözümdür (Resim 4). Örnek 4: Fıskiye ile su pülverize edilmesi yöntemi ile bir iplik fabri- kasının ortam rutubeti yükseltilmek istenildiğinde, bu sisteme saf su veril- mediğinde şöyle bir durum oluşur: yüksek basınç ile fıskiye ağzına kadar gelen su, birden bire basıncın sıfıra düşmesi ile buharlaşır. Bu buharlaşma sonucu, ayni tuzladaki tuz üretimi gibi bir olay olur ve fıskiye ağzında kristaller oluşarak fıskiyeyi tıkar veya suyun buharlaşması fıskiyeden çıktık- tan bir saniye sonra oluşuyorsa, bu sefer H 2 O olmayan maddeler havada kristal oluşturur ve bu küçük kristaller ortamı TOZLU bir hale sokar. Bu tür uygulamalarda suyu yalnızca yumu- şatmak işe yaramaz, suyun mineralle- rini ters ozmoz tekniği ile almak daha uygundur (Resim 5). Örnek 5: Plakalı ısı eşanjörü vası- tasıyla, buhar kullanarak 60°C su üret- mek için, “boyler” adı verilen basınçlı sıcak su kabı ile plakalı ısı eşanjörü arasında bir sirkülasyon pompası suyu döndürerek boylerdeki suyu 60 °C sıcaklıkta tutar. Termostat 60 °C’ye ulaştığında sirkülasyon pompası duruyorsa fakat ısı eşanjörüne buhar gelişi o anda hızlıca kesilmiyorsa, sirkülasyon pompası durduğu anda eşanjördeki buhar, eşanjörün diğer tarafındaki suyu %100 buharlaştırır. Isıtılan su yumuşatılarak kireci alınmış dahi olsa, eşanjör içi kısa zamanda TUZ kristalleri ile tıkanır. SONUÇ Yukarıdaki örneklerde anlatıldığı gibi, işletmelerde su sisteminde görü- nen ve işletme sorunu yaratan her KATI BİRİKİM her zaman “KİREÇ” veya “”KİREÇTAŞI” değildir. Su siste- minde oluşan katıların ne olduğuna doğru teşhis koymak için işletmede kullanılan suyun kimyasal analizi yapılmalı ve bu suyun ısınmasında veya suyun fiziksel durumu değişti- ğinde ne tür katı kristal oluşabileceği öngörülmeli ve buna göre tedbir alın- malıdır. Resim 4: Kule dolgusunda katılar Resim 5: Tıkanan fıskiyeden çıkan katılar