Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 64. Sayı (Kasım 2013)

24 Su ve Çevre Teknolojileri • Kasım 2013 ilk yatırım sırasında doğru sistemin satın alınmaması hatası olarak da kabul edilebilir. Doğru yapılan bir sistemde dozaj sistemi bidonu sevi- yesi düştüğünde, hatta dozaj pom- pası çalışmasına rağmen kimyasal dozajı yapmaması durumunda dahi sistem ALARM verir. Tarif ettiğimiz DOĞRU çalışan bir dozaj sisteminin fiyatı, SIRADAN bir dozaj pompasının fiyatına kıyasla 4-5 katı olduğu için satın alma sırasında alarm vermeyen sistemler satın alınır. Alarm vermeyen dozaj sistemlerinde bir taraftan sık sık dozaj pompasının hakikaten kimya- salı basıp basmadığı kontrol edilmeli, çek valflere periyodik olarak bakım yapılmalı ve bir taraftan da kimyasal bidonunun seviyesi her vardiyada gözlemlenmelidir. 2. Dozajlanan kimyasalın sudaki “otomatik” ölçümü yapıl- madan suya dozaj yapılması: En çok dozaj hatasını, suda otomatik kimyasal ölçümü yapılmayan işletme- lerde görüyoruz. Suya verilen kimya- salın birçoğu dozaj sonrası otomatik ölçülebilir ve ayarlanan kimyasal mik- tarı suda görülmezse cihaz ALARM verir. Dozaj sonrası suda otomatik ölçüm yapan bir cihaz olmadığında işletmede riskler yüksek olur. Klor, pH düşürücüler ve pH yükselticiler gibi kimyasalların otomatik ölçümleri kolayca yapılır, ancak ters ozmoz sis- temlerinde kullanılan Antiskalant gibi bazı kimyasalların sudaki varlığının otomatik ölçümü bugünkü teknolo- jiler ile maalesef yapılamıyor. Sanayide karşılaştığımız bir- kaç kötü örnek: 2.1. Birçok kez rastladığımız önemli hata, hatta hata değil “boşver olayı” şöyle, (abartma değildir): Dozaj bidonu içindeki kimyasal seviyesi azaldığında yeni bir kim- yasal bidonu getirmeye üşenen operatör, dozaj bidonuna kim- yasal doldurmak yerine, kim- yasal bidonunun yanına kadar hortumu çekip bidonu yalnızca SU İLE DOLDURUR! 2.2. Dozaj pompasının sigortası atar veya biri durdurur, sudaki kimya- sal miktarı otomatik ölçülmediği için suya kimyasal dozajı yapıldığı sanılır, oysa dozaj yapılmaz. 2.3. Dozaj sisteminin hortumu patlar, kimyasal suya verilmez, yere akar, bu dozaj gözden uzak bir nok- tada ise suda otomatik kimyasal ölçümü yapılmadığı için sorun günler sonra fark edilir. 2.4. Kimyasal çözelti oranına dikkat etmeden, göz kararı, dozaj bido- nuna su ve kimyasal ilavesi yapılır. 3. Dozaj pompası “yüzde” ayarının değiştirilmesi sorunu: Bazı işletmelerde su debisinin küçük olması sebebi ile ham suya yapılan kimyasal dozajının miktarı az olur. Örneğin, 10 m 3 /saat kapasiteli bir kuyu suyuna 5 mg/L (bir m 3 suya 5 gram), yani 10 m 3 /saat suya 50 gram/ saat kadar kimyasal dozajı yapılacağı testler sonucu hesaplanır ve çok düşük oranda bir dozaj yapılması için sistemi kuran şirket ayarları yapar. Ancak, sanayi işletmesindeki işletici kimyasal dozajı konusunda yeterli eği- tilmediği için kendi göz kontrolüne göre “YORUM” yapar; ayarlanan dozajı az bulur ve kendi kendine der ki, “15 gün geçti, buna rağmen dozaj bidonu hala dolu. Bu dozajı yanlış ayarlamış- lar...” ve operatör dozaj pompasının oranını yükseltir. Bu işletmenin bir otel olduğunu ve kimyasalın hipok- lorit (klor) olduğunu varsayarsak, örneğin 5 mg/L yerine 10 mg/L klor dozajı yapıldığında otel müşterilerini rahatsız eden, sıcak duş sırasında kor- kunç klor buharı ile karşılaşılan bir durum oluşur. Bu dozajın bir kimya fabrikasında HCl asidi olduğunu var- sayarsak, bu durumda suyun pH dere- cesinin çok asidik olması sonucunda tüm kimya prosesi bozulabilir. 4. Dozaj oranının unutulması: Dozaj sistemi kurulurken bu sistem üzerinde kolay görünen ve kolay okunur bir şekilde dozajı yapılan kimyasalın bidondaki su ile karışım oranı ve dozaj pompasının ayarı yazıl- malıdır. Bu yapılmadığı durumlarda her vardiya değişikliğinde veya ope- ratör değişikliğinde şahsi yorumlar olur ve sonuçta yanlış miktarda kim- yasal dozajı yapılabilir. Örneğin, 80 litre kimyasala 20 litre su mu (%80 kimyasal), yoksa 80 litre suya 20 litre kimyasal mı (%20 kimyasal)? 5. Fiş/Priz’den enerji alan dozaj pompaları: Yalnızca tek dozaj pompası olan bir işletmede, pompaya elektrik veren prizi bakım-onarım tek- nisyeni kendi işi için kullanır. Örneğin matkap ile bir iş yapar, işi tamamlan- dığında dozaj pompasını fişe takmayı unutur. Sonuçta kimyasal dozaj yapıl- maz ve işletme zarar görür. Yanyana duran iki dozaj pompası: Yanyana duran iki dozaj pompasının prize bağlı olması şöyle bir sorun yara- tabilir: Örneğin pH monitöründen kumanda alarak HCl basan bir dozaj Dozaj miktarı kayıtlı sistem Yan yana iki dozaj pompası Su Dünyası