Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 63. Sayı (Ekim 2013)

46 Su ve Çevre Teknolojileri • Ekim 2013 Makale edilmesi gereklidir. Çalışmada, hidro- lik kayıpların daha kolay bulunması açısından yersel yük kayıpları, sür- tünme kayıplarının içerisinde ele alın- maktadır. Hidrolik model ile sahada belirlenen birkaç noktada basınç ölçümleri yapılarak deneme-yanılma metodu ile farklı boru cidar pürüzlü- lük katsayıları modelde denenerek en az hata veren katsayı bölgeye has boru cidar sürtünme katsayısı, olarak bulunmaktadır. Farklı dönemlerden elde edilen veriler ile oluşturulmuş hidrolik modelin kalibrasyon ve doğ- rulaması yapılarak tayin edilen boru cidar pürüzlülük katsayısı teyit edil- mektedir. Şebekenin bir bölgesinde basınç azaltılıp azaltılamayacağına ve ne kadar azaltılabileceğine, su kullanımı- nın en çok olduğu zamanda ve kritik noktadaki basınç değerine göre karar verilebilir. Ülkemizde bir şebekede olması gereken en düşük basınç İller Bankası Yönetmeliğine göre müstak- bel nüfusu 50.000’e kadar olan yer- lerde 20 m., daha büyük nüfuslarda 30 m. olarak belirlenmiştir (İller Ban- kası, 1985). İzole alt bölgeler oluş- turulan mevcut bölgelerde gelecek nüfusun çok fazla değişmeyeceği ve 50.000’in altında kalacağı varsayımı ile minimum basınç değeri 20 m olarak alınabilir. Belirtilen optimum basınç değerinin sağlanabilmesi için su tüke- tim verileri incelenerek uygun basınç kontrol tekniğine karar verilebilir. 4. BULGULAR ve TARTIŞMA ASAT’ın CBS biriminden elde edilen borulara ilişkin kayıtlar, fiziki ve topoğrafik özellikleri ile EPANET hidrolik modeli kurulmuştur. ASAT- SCADA biriminden alınan bir yıllık (1 Eylül 2009-2010) debi ve basınç verilerinden yararlanılarak maksi- mum ve minimum debiler (kritik debiler) belirlenmiş, bu kritik debi- lere ilişkin beş gün süreli debi-basınç grafikleri Şekil 1 ve Şekil 2’de veril- miştir. Hazen-Williams boru cidarı pürüzlülük katsayısı “BeachPark” alt bölgesinde yürütülen kalibrasyon ve doğrulama çalışmaları neticesinde 100 olarak belirlenmiştir (TÜBİTAK 2011). “BeachPark” izole alt bölgesi için maksimum iletim debisi 71 m 3 / sa, minimum debi ise 12 m 3 /sa olarak belirlenmiş ve hidrolik modele girile- rek bölgenin alansal basınç değişim grafikleri elde edilmiştir (Şekil 3 ve Şekil 4). ASAT-SCADA istasyonundan elde edilen debi ve basınç verileri (Şekil 1 ve Şekil 2) incelendiğinde “Beach- Park” alt bölgesinin turistik bir bölge olduğu için turizm sezonunda su tüketiminin kış aylarındaki su tüketi- mine göre yaklaşık 7 kat fazla olduğu, sezon açılmadan önce çeşitli sezon hazırlıklarının yapılmaya başlaması Şekil 1. “BeachPark” alt bölgesi için maksimum debinin görüldüğü 5 günlük debi-basınç grafiği Şekil 2. “BeachPark” alt bölgesi için minimum debinin görüldüğü 5 günlük debi-basınç grafiği Şekil 3. “BeachPark” alt bölgesi için maksimum debide basıncın alansal değişimi Şekil 4. “BeachPark” alt bölgesi için minimum debi anında bölgede basıncın alansal değişimi Şekil 5. “BeachPark” alt bölgesinin optimum basınçta işletilmesi durumunda basıncın alansal dağılımı ile birlikte su tüketiminin bariz bir şekilde arttığı görülmüştür. Ayrıca “BeachPark” izole alt bölgesinde yer alan turistik tesislerin geceleri de yoğun faaliyet göstermesi sebebiyle bölgede minimum gece debisi analizi yapılamamakta, bu yüzden bölgede