Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 63. Sayı (Ekim 2013)

28 Su ve Çevre Teknolojileri • Ekim 2013 Peru’dan sonra, dünyanın en önemli gümüş üreticisi. Örneğin Zacatecas eyaletindeki Fresnillo gümüş made- ninden neredeyse 500 yıldır gümüş çıkarılıyor. Fresnillo’da her gün 8200 ton gümüş cevheri çıkarılmaktadır; Aztekler’in “Tanrıların Beyaz Dışkısı“ diye adlandırdığı gümüşü çıplak gözle bile fark etmek mümkün. Flotasyon prosesi Gümüş cevheri çıkarmak bir şey; içindeki gümüşü çıkarmak ayrı bir şey... Cevher büyük değirmenlerde toz haline getirildikten sonra su ve çeşitli kimyasallarla çamur kıvamına getirilir. Akabinde bu çamur flotas- yon hücrelerinde mekanik-kimyasal bir ayrıştırma işlemine tabi tutularak bileşenlerine ayırılır. Bu işlemde gaz kabarcıklarının hidrofobik yüzeylerde kolayca birikmesi özelliğinden yarar- lanılır; bu kabarcıklar gümüş partikül- lerini yüzey kenarına iter. Hava, yüksek devirli miksaj kom- ponentleriyle atomize edilerek havuza aktarılır. Flotasyon havuzunda mevcut yüzey aktif maddeler (deterjan) ve köpük stabilizatörleri oluşan hava kabarcıklarını stabilize eder. Hidrofob partiküller hava kabarcıklarına yapışır ve bunlarla birlikte yüzeye yükseldik- ten sonra yüzeyde toplanan köpüğe haspolurlar. Ayrı bir düzenekle yüzey- den çekilen köpük gümüş partikül- lerini ihtiva eder. Havuzdaki çamur katmanında kalan diğer partiküller pompalarla kademe kademe çekilir. Köpük seviyesinin ayarlanması Her flotasyon hücresinde çıkış valf- leri, ya da başka bir tabirle Dart valf- leri, yer almaktadır. Bunlarla köpüğün üst katmanının seviyesi regüle edile- rek cevherin metal konsantrasyonu kontrol edilir. Dart valflerinin açılıp kapatılması konvansiyonel uygulama- larda harici konum ölçme sensörleri ve konum kontrol üniteleriyle dona- tılmış lineer tahrik sistemleri tarafın- dan gerçekleştirilir. Bu, çok açık bir dezavantajı beraberinde getirir: Tozlu, çamurlu ortam, harici sensörlerin sık sık arızalanmasına davetiye çıkarır ve sık sık ayar bozukluğuna yol açar, yani sensörleri düzenli aralıklarla kalibre etmek gerekir. Bu da zamana ve dola- yısıyla paraya mal olur; çünkü bu tür bakım veya kalibrasyon işlemlerinde tesisin çalışmasını durdurmak gere- kir. Fresnillo gümüş madeninde tesis kontrol şefi olan Müh. Juan Rucobo konuyu şöyle açıklıyor: “Eskiden ser- vis çalışmalarında tesisi durdurmak zorundaydık. Hatta madencilikte her- kes bu duruma alışmıştı; çünkü farklı, daha iyi bir yöntem bilinmiyordu.“ Tesisi durdurmak tarihe karıştı Fresnillo madeninde servis bakım çalışmaları esnasında tesisi durdur- mak tarihe karıştı... Festo Meksika’da proses otomasyonu departmanı şefi Juan Carlos Celaya’nın sözleriyle ifade etmek gerekirse: “Festo proje mühen- disleri lineer tahriklerin tekrar tekrar kalibre edilmesini gereksiz kılan bir otomasyon çözümü geliştirdiler. Bu nedenle artık dış ortam etkisine daya- namayan harici sensörlerden kaynak- lanabilecek herhangi bir arıza da söz konusu değil.“ Fresnillo, konvansiyonel lineer tahrik sistemleri yerine Dart valfleri üzerinde Festo’nun yeni DFPI serisi lineer tahriklerinden yararlanan ilk maden ocakları arasında yer alıyor. DFPI tahrik sistemi Dart valflerini ve dolayısıyla yukarıda bahsi geçen köpüğün seviyesini kontrol etmek- tedir. DFPI serisinin avantajları apaçık ortada: Lineer tahrik sistemi + konum kontrolü + konum ölçme sistemi fonksiyonları tek ünitede birarada Örnek Proje