Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 61. Sayı (Ağustos 2013)

32 Su ve Çevre Teknolojileri • Ağustos 2013 Teknik & Ürün olarak hesaplanabilmektedir. Önerilen tedbirlerin alınması ve gereken yatırımların yapılması sonu- cunda projenin sonuçlanması için ikinci bir ölçüm alınması ve öngö- rülen değerlerle karşılaştırmasının yapılması, yapılan optimizasyon öne- rilerinin doğru ve yerinde olduğunun ispatı gibidir. 4. POMPA SİSTEMİNİN OPTİMİZASYONU Ölçme sırasında elde edilen veriler detaylı bir incelemeye tabi tutulur. Bu, mühendislere, pompanın ve siste- min gerçek ihtiyaçları ve işletme şart- ları hakkında kapsamlı bir bilgi verir. Neticede bu bilgiler ışığında enerji tüketimini düşürecek, aynı zamanda da sistem kullanılabilirliğini artıracak önlemler ortaya konulabilir. Ekipmanların ana gider kalemleri bakım ve onarım giderlerinin yanında enerji giderleridir. Eğer sistem dizayn limitlerinin dışında çalışıyorsa her iki gider kalemi de olması gerekenin çok üzerinde değerlere ulaşabilir. Tabii ki bir işletmenin önceliği, olabilecek en düşük maliyetle çalışmanın yanında sistemin kesintisiz çalışmasının temin edilmesidir. Sistem optimizasyonu enerji yönünden daha verimli bir işletim sağlarken, pompanız için daha uzun bir ömrü de garanti edecektir. Eğer pompa tek başına incelemeye alınırsa, örneğin sadece motor veya çarkının iyileştirilmesi durumunda, yaklaşık %3,5 verim artışı sağlanır. Bunun yerine modül olarak, elekt- rik ekipmanlar, motor ve pompa komple incelemeye alınırsa verim yaklaşık %10 kadar artırılabilir. Fakat tüm bunların yanında komple sistem birlikte değerlendirilirse (pompa modülü, kontrol yöntemi ve işletim modu), %60’a kadar enerji tasarrufu elde etmek mümkündür. 5. ÖRNEK UYGULAMA VE SONUÇLARI Türkiye’de bir enerji santralinde yapılan “SES” hizmeti üç adet yüksek basınçlı kazan besi suyu pompalarına uygulanmıştır. Pompalar %50 kapasi- teli olacak şekilde dizayn edilmiştir. Kazanı beslemek amacıyla iki adet pompa paralel olarak çalışmaktadır- lar. İnceleme yapılan pompalar 1986 yılında imal edilmiş ve uzun yıllardır kullanılmaktadırlar. Pompaların her biri 4 MW yük- sek gerilim motor ile sürülmekte ve pompa ile motor arasında, motor devrini %60’a kadar düşürebilen hid- rolik kaplin bulunmaktadır. Gerçek yük profilini çıkarabilmek amacıyla KSB veri kayıt cihazı çalışmakta olan iki adet pompaya bağlanmıştır. Pom- paların yataklarından alınan titreşim hızlarının yanı sıra emme ve basma basınç değerleri de 7 gün boyunca kaydedilmiştir. Güç tüketimi ve debi değerleri işletme tarafından temin edilmiştir. Kaydedilen tüm veriler, günlük/ haftalık/aylık raporlardaki yük eğri- leri kullanılarak düzeltilmiş ve excel tablolarına aktarılmıştır. 5.1. Ölçüm Teknikleri 5.1.1. Basınç Ölçümü Pompanın oluşturduğu basma yüksekliği, pompalanan akışkan debi- sine aktarılan mekanik güce eşittir. Pompa basma yüksekliği, çıkıştaki sıvı seviyesi olarak tanımlanır ve emme/ basma hatlarında ölçülen kinetik enerji ile belirlenir. 5.1 eşitliğinde görülen değerler, pompanın emme ve basma hattı üzerinde flanşlara en yakın noktada uygun bir yerden alınmalıdır. Farklı referans seviyeler ve ölçme düzlemi durumunda 5.2 eşitliği kul- lanılır. Ölçüm için önceden hazırlanan uygun çaplı manometre bağlantıla- rına monte edilen basınç sensörleri kullanılmıştır. Sistem eğrisi 5.3 eşitliği kullanıla- rak hesaplanmıştır, burada a’ (giriş), d’ (çıkış) sistemin emme ve basma taraflarındaki sıvı seviyesini ifade etmektedir. 5.1.2. Titreşim Ölçümü Değişen güç etkileşimlerinin transfer edildiği rulmanlar, rulman Pompa basma yüksekliğini belirleyebilmek için kullanılan referans seviyeler