Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 60. Sayı (Temmuz 2013)

Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2013 43 A: Şebeke tarafı devre kesicisinin akım-zaman eğrisi; B: Yük tarafı devre kesicisinin akım-zaman eğrisidir. İki devre kesici arasında tam seçiciliğin sağlanması, en düşük Icu değerine sahip olan devre kesiciye göre belirlenerek yapılır. Çünkü tesi - satta meydana gelebilecek kısa devre akımı, bu Icu değerine eşit veya bun - dan küçük olacaktır. Eğer iki devre kesici arasında belirli bir Is değerine kadar seçicilikten bah - sediliyorsa, buna kısmi seçicilik adı verilir. Is değeri Icu değerinden daha küçüktür. Örnek: Aşağıdaki devrede iki devre kesici seçilmiştir: Koordinasyon tablosunda yer alan T harfi, tam seçicilik özelliğini simge - lemektedir. İki devre kesiciden Icu değeri daha düşük olana, yani Icu=15 kA’e kadar koruma yaptığı anlamına gelir. Açıkça görüleceği üzere S294 C 100 tipi devre kesicinin bulunduğu noktada oluşabilecek maksimum kısa devre akımı 15 kA’e eşit veya bu değerden düşük çıkacaktır. Bu devre kesiciler yerine aşağıdaki 2 devre kesici seçilmesi durumunda ise: Koordinasyon tablosuna göre bu 2 devre kesici arasında Is=12 kA’e kadar seçicilik yapılabilir. Bu durumda S294 C 100 tipi devre kesicinin bulunduğu noktada eğer 12 kA’e kadar bir kısa devre değeri oluşursa tam seçicilik sağlanır, ancak bu değerin üzerinde oluşabilecek hata durumunda kısmi seçicilikten bahsedilir. Aşırı yük- kısa devre bölgeleri Aşırı yük bölgesi, hata akımının nominal akımın 8-10 katına kadarki durumlardaki akımdır, genellikle yük tarafında aşırı yüklenmeden ötürü oluşan hatalardır, sık meydana gelir - ler (Bknz: Şekil-3). Termomanyetik koruma ünitesine sahip devre kesici - ler için termik ayar sahası, elektronik tip koruma ünitesine sahip devre kesiciler için L ayarı yapılarak sağlanır. Kısa devre bölgesi, hata akımının nominal akımın 8-10 katından daha büyük olduğu durumlardaki akımdır. Genellikle şebeke tarafındaki hatalar kısa devre akımı olabilir, nadir mey - dana gelirler (Bknz: Şekil 4). Termo - manyetik koruma ünitesine sahip devre kesiciler için manyetik ayar sahası, elektronik tip koruma ünite - sine sahip devre kesiciler için S,D,I,EF ayarları yapılarak sağlanır. Seçicilik Teknikleri: Aşırı yük bölgesinde seçicilik için genelde akım-zaman tipi seçicilik tercih edilirken, kısa devre bölgesi için birden fazla teknik kullanılabilir. Seçicilik teknikleri 4 tip olarak özet - lenebilir: 1- Akım bazlı seçicilik 2- Zaman bazlı seçicilik 3- Enerji bazlı seçicilik 4- Alan bazlı seçicilik Yukarıda tanımlanan farklı tip - lerdeki seçicilik teknikleri, tesisatın özelliklerine, koruma cihazlarının kapasitesine ve istenen ihtiyaca göre belirlenebilir. Unutulmaması gere - ken önemli konu, devre kesiciler arası seçicilik zorunlu değildir; ancak enerji sürekliliği ve maliyet optimizasyonu önemli ise seçicilik tesisatta olmazsa olmaz bir ihtiyaç haline gelebilir. Şekil 3: Tam seçicilik Şebeke tarafı T4N250 PR221 In250 (Icu=36kA) Yük tarafı S294 C 100 (Icu=15kA) Şebeke tarafı T4N250 PR221 In160 (Icu=36kA) Yük tarafı S294 C 100 (Icu=15kA) Şekil 4: Kısa devre