Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 60. Sayı (Temmuz 2013)

Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2013 21 yasal da SODYUM HİPOKLORİT’tir. Ancak, evsel amaçlı olduğu için piya - saya düşük konsantrasyonlu olarak verilir. Sıvı olarak satılan ve halk dilinde “SIVI KLOR” olarak da adlandırılan kimyasal yerine, katı olarak satılan KALSIYUM HİPOKLORİT de dezen - feksiyon için kullanılabilir. Kalsiyum hipokloritin kimyasal formülü şöy - ledir: “Ca(ClO)2” ve genelde piya - sada satılanlar içinde % 65 kadar saf “Ca(ClO)2” bulunur (yüzme havuzla - rında da katı olarak satılan klor türev - leri kullanılır). KLOR kelimesinin hem gaz olan “Cl2” maddesi için ve hem de gaz olmayan dezenfeksiyon maddesi için kullanılmasına sebep şu olabilir: “Cl2” klor gazını suda çözdüğümüzde, ki birçok şehir suyu dezenfeksiyonu için gaz halindeki “Cl2” kullanılır, su içinde dezenfeksiyon görevi yapan “ClO¯”iyonu, yani HİPOKLORİT iyonu oluşur ve bu iyon dezenfek - siyon görevi yapan iyondur. Yoksa, gaz şeklindeki KLOR, yani “Cl2” mad - desi ve sularda iyon şeklinde bulunan KLORÜR “Cl¯” iyonu” dezenfeksiyon yapmaz. “Cl¯” iyonu” dezenfeksiyon yapsaydı deniz suyunda hiçbir canlı yaşamazdı. Yukarıdaki paragraftaki önemli noktayı tekrarlayalım: Kimya dilinde “Cl” olarak yazılan KLOR maddesi dezenfeksiyon yapmaz; halk dilinde gene KLOR olarak adlandırılan “ClO¯” iyonu dezenfeksiyon maddesidir, bu da kimya dilinde HİPOKLORİT İYONU olarak adlandırılır. Serbest Klor Nedir? Tabii şartlarda suda bulunmayan, insanın suya eklediği “ClO¯” iyonu ölçülebilir ve bu ölçümde elde edilen değere “SERBEST KLOR MİKTARI” denir. “ClO¯” iyonu dezenfeksiyon yaparken aslında bünyesindeki oksi - jen iyonunu verir. Bu şekilde serbest klor miktarı azalır. Örneğin bir işlet - mede kuyu suyuna 2 mg/L miktarında dozlanan hipoklorit sonucu suda ilk başta 2 mg/L serbest klor varken, yarım saat kadar sonra, bu serbest klor iyonları sudaki birçok maddeyi okside eder ve sonuçta sudaki serbest klor miktarı azalır veya tamamen yok olur (Serbest klor için aktif klor da denir). Bağlı Klor Nedir? Suya verilen “ClO¯” iyonu suda bulunan azotlu maddeler ile (örneğin amonyak “NH3” ile) kimyasal reak - siyona girdiğinde, KLORAMİN adı verilen klor bileşikleri oluşturur. İşte klorun “Kloramin” formunda kalmış olan miktarına “BAĞLI KLOR” denir ve sudaki miktarı ölçülebilir. Bağlı klor suda istenmeyen bir klor kokusu oluşturur, gözü ve cildi rahatsız eder. Sudan Klor Gidermek İşte bu sorunun tam iki anlamı vardır ve çoğu zaman bu anlamla bir - birine karıştırılır: 1. Su içinde bulunan tabii KLORÜR “Cl¯” iyonunu gidermek. Bu ancak ters ozmoz cihazı ile veya anyonik reçine ile giderilebilir. Su içindeki KLORÜR “Cl¯” iyonu metallerde ve hatta 316 kalite paslanmaz çelikte dahi KOROZ - YONA sebep olduğu için suda sınırlı seviyede bulunmasına izin verilir. Suda fazla bulunuyorsa en ekonomik olarak ters ozmoz tekniği ile giderilir. 2. Su içinde bulunan insan imali HİPOKLORİT “ClO¯” iyonunu gidermek. Bu da aslında “ClO¯” iyonu içindeki “Oksijen” iyo - nunun giderilmesi demektir ve genelde aktif karbon filtresi ile giderilir. Bu konuyu aşağıdaki paragrafta biraz daha açmak isteriz. AKTİF KARBON İLE “KLOR”UN GİDERİLMESİ: “Aktif Karbon Kloru alır”. Bu cümle aslında kimyasal olarak şu demektir: Halk dilinde “Klor” ola - rak adlandırılan HİPOKLORİT iyonu “ClO¯” aktif karbondan geçerken “ClO¯” iyonu içindeki oksijen “O” aktif karbon ile reaksiyona girip CO2 gazı oluşturur. Dolayısı ile geri kalan “Cl” iyonu sofra tuzu içindeki “Cl” iyonundan farksızdır, “Cl” iyonunun oksidasyon ve dezenfeksiyon özelliği yoktur. Bu “Cl” iyonunu aktif karbon filtresi almaz, “Cl¯” iyonu Aktif Kar - bon Filtresinden geçen su ile beraber yoluna devam eder. Yukarıda anlattığımız kimya bilgisi unutulduğu için bazı işletmeler, kuyu suyu içinde bulunan tabii “Cl” iyo - nunu gidermek amacıyla Aktif Karbon filtresi satın alır. Sonunda bu yatırım işe yaramaz, çünkü sudaki Cl iyonunu Aktif Karbon Filtresi gidermez, bunu basitçe gideren yöntem Ters Ozmoz tekniğidir. Sanayi neden “Cl¯” iyonunu iste - mez? Çünkü “Cl¯” iyonu metallerin ve hatta 316 kalite paslanmaz çeliğin Resim 1: Hassas Klorlama Sistemi Resim 2: Aktif Karbon Filtresi