Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 60. Sayı (Temmuz 2013)

20 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz 2013 Su Dünyası Klor, Klorür, Hipoklorit ENİS BURKUT enis@burkut.com.tr Klor, klorür ve hipoklorit, su tekniğinde kullanılan kimyasal maddelerdir ve bunları daha iyi tanımalıyız. Halk dilinde bu üç maddeye de ayni isim verilir: ”KLOR”. Bu yanlış adlandırma zaman zaman anlaşmazlıklara sebep olabiliyor. P iyasamızda “KLOR” kelimesi değişik anlamlarda kullanılıyor ve bu durum zaman zaman anlaşmazlıklara ve yanlışlıklara sebep oluyor. Bu yazımızda öncelikle “KLOR” kelimesinin kimya dilinde ve piyasa dilindeki anlamlarına değinece- ğiz, daha sonra “Cl¯” iyonunun bazı özelliklerini anlatacağız. Türk Dil Kurumu’nun internet say- fasında “KLOR”un tarifi şöyle: “Atom numarası 17, atom ağırlığı 35,5 olan, normal sıcaklıkta gaz durumunda bulunan, halojenlerden bir element (simgesi Cl).” Halk dilinde “KLOR” kelimesi genelde suda, yüzme havuzlarında ve temizlik işlemlerinde dezenfek- siyon amacı için kullanılan ve beyaz çamaşırların ağartılması işleminde yer alan kimyasalların adıdır. Klor gazı ile işi olan ender kişiler dışında “KLOR” kelimesinin “Cl2” gazının ismi oldu- ğunu bilen sayısı azdır (tabiatta klor gazı iki Cl atomundan oluşur: “Cl2”). “KLORÜR” kelimesi ise, su içinde iyon halinde bulunan KLOR madde- sine denir: (Cl¯ ) “Klorür İyonu”. KLORÜR “Cl¯” iyonu çok kullandığı- mız NaCl (tuz) maddesini suda çöz- düğümüzde oluşur; ayrıca, sanayide çok kullanılan ve evsel işlerde “TUZ RUHU” olarak anılan “HCl” HİDROK- LORİK ASİT’in içinde de yer alır. Klo- rür “Cl¯” iyonu birçok kimyasal içinde de bulunur, ancak bu yazımızda su tekniğinde en çok kullanılan birkaç kimyasal ile sınırlı kalacağız. “HİPOKLORİT” kelimesi aslında en çok kullanmamız gereken kelimedir; çünkü gerek dezenfeksiyonda ve gerekse çamaşır ağartmada kullanılan madde, kimya dilinde HİPOKLORİT olarak adlandırılan “ClO¯” iyonudur. Su içinde “Cl2” gazını çözdüğü- müzde “ClO¯” HİPOKLORİT iyonu elde edilir, ancak “Cl2” gazı ile işlem yapmak işletme riskleri yarattığı için çoğu zaman dezenfeksiyon ve çamaşır ağartma işlemleri için piyasada SIVI olarak satılan ve içinde HİPOKLORİT iyonu bulunan SODYUM HİPOK- LORİT kimyasalı “NaClO” kullanılır. Değişik markalar altında veya mar- kasız olarak satılan bu SIVI madde içinde %1 ile %14 kadar saf SODYUM HİPOKLORİT bulunur. Bu sıvı içinde bulunan ve oksitleme özelliğine sahip olan HİPOKLORİT “ClO¯ “ iyonu- nun ömrü çok uzun değildir, zaman içinde, “Cl” maddesi gaz “Cl2” olarak sıvıyı terk eder. Dolayısı ile bu sıvıyı kullananların büyük stoklar bulundur- ması ekonomik değildir. ÇAMAŞIR SUYU: Evlerde çamaşır ağartmak maksadı ile kullanılan kim-