Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 58. Sayı (Mayıs 2013)

56 Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2013 Makale rinde kullanılmaktadır. Aynı zamanda az tuzlu veya mineralli kuyu suyu arı- tımında da ters osmoz membranları kullanılmaktadır. Dünya çapında ters osmoz sistemleri bileşenlerinin toplam pazar büyüklüğü 2005 yılında 1,9 milyar dolar civarındaydı. 2009 yılında pazar büyüklüğü 2,6 milyar dolara yükseldi. 2014 yılında yüzde 7,3’lük büyüme ile 3,7 milyar dolar- lık bir pazarın oluşacağı tahmin edil- mektedir. Evlerde içme suyu arıtımı için kullanılan ters osmoz membranı pazarı 2009 yılı için 493 milyon dolar civarındaydı. Aynı şekilde 2014 yılında evsel amaçlı arıtma için kullanılan membranlardaki pazar payı % 6,5’lik büyüme ile 675 milyon $ olacağı tah- min edilmektedir (BCC Research, 2009). Membran teknolojilerinin bu kadar yaygınlaşmasının arkasındaki temel etkenlerden birisi, büyük bir Ar-Ge desteğidir. Dünyanın dört bir tarafın- dan araştırmacılar daha ucuz ve daha yüksek performanslı membranların üretimi için çalışmakta, membranları farklı proseslerde deneyerek memb- ranların kullanım potansiyellerini ortaya koymaktadırlar. Membran sistemlerindeki en temel iki sorun, enerji maliyetleri ve tıkanmadır. Araştırmalar özellikle bu yönlerdeki eksiklikleri kapatmaya yöneliktir. Yapılan bu çalışmaların sonucu ticari ürünlerde ortaya konulmaya başlan- mıştır. Nanopartikül içeren yüksek verimli ters ozmos membranları piya- sadaki yerini almıştır. Ayrıca ilk kez, ileri osmoz membranı ticari olarak piyasaya sunulmuştur. Danimarka’da kurulan bir firma, aquaporin içeren ters osmoz membranlarını ticari- leştirme aşamasındadır. Aquaporin içeren membranlar ile desalinasyon prosesi performans olarak çok ileri taşınacaktır. 3. Ülkemizdeki Durum ve Ulusal Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi (MEM-TEK) Türkiye’de membran sistemlerin uygulanması yaygın hale gelmeye baş- araştırmalar yapacaktır. • Sanayiye destek: MEM-TEK sana- yinin bütün alanlarına membran teknolojileri üzerine ihtiyaç duy- dukları teknik bilgi birikimini ve altyapıyı sağlayacaktır. • Araştırmacıların ve bilim insanları- nın yetiştirilmesi: En son teknolo- jiler araştırmacılara sunulacaktır. 3.1 MEM-TEK Laboratuvarları 2010 senesinde MEM-TEK’in viz- yonuna ve misyonuna uygun, sahip olduğu üstün özellikleri ile MEM- TEK’i dünyadaki sayılı laboratuvarlar arasına sokacak bir laboratuvar kurul- ması için çalışmalara başlanmıştır. Bu doğrultuda, İstanbul Teknik Üniversi- tesi Rektörlüğü, Maslak Kampüsünde bulunan Bilim ve Teknoloji Parkı içeri- sindeki bir alanı, MEM-TEK laboratu- arı kurulması için tahsis etmiştir (Şekil 6). MEM-TEK membran üretiminden modül haline getirilmesine, karakte- rizasyonundan proses verimlerinin incelenmesine kadar bütün basamak- ları birarada bulundurmaktadır (Şekil 7). Düşünülen bu konsept ile fikirler çok hızlı bir şekilde hayata geçirile- bilecektir. MEM-TEK bünyesinde, 10 farklı üretim, uygulama ve enstrümental analiz laboratuvarları bulunmaktadır. Temel araştırma konuları membran üretimi, modifikasyonu, modül tasa- rımı ve proses geliştirmedir. Şekil 8’de MEM-TEK laboratuvarlarından görün- tüler verilmiştir. lamıştır. Özellikle ters osmoz memb- ranları ile desalinasyon prosesi, sana- yiden insani tüketime kadar her geçen gün kullanım alanını genişletmekte- dir. Sağladığı avantajlardan dolayı membran biyoreaktörler de kendile- rine pazarda yer bulmaya başlamıştır. Membran teknolojisinin ülkemizde hızla yaygınlaşmasına rağmen polime- rik veya seramik membranların ve bu membranların kullanıldığı modüllerin üretimi için herhangi bir tesis bulun- mamaktadır. Türkiye’de membran üretmek, modül ve proses geliştirmek, memb- ran teknolojileri üzerine çalışan araş- tırmacılara fırsatlar sunmak ve global membran bilimine katkıda bulunmak amacıyla T.C. Kalkınma Bakanlığı’nın desteğiyle 2010 senesinde Ulusal Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi (MEM-TEK) projesi başla- tılmıştır (MEM-TEK Faaliyet Raporu, 2012). MEM-TEK’in vizyonu şu şekildedir: “Su ve atıksu uygulamalarında membran üretimi, modül imalatı ve proses geliştirilmesi üzerine dünya çapında lider bir araştırma merkezi haline gelmek.” Bahsi geçen gelecek vizyonunu gerçekleştirmek için belli misyonlar belirlenip 3 başlık altında toplanmıştır. MEM-TEK’in misyonu şu şekildedir: • Araştırma ve Geliştirme: MEM-TEK mevcut teknolojileri geliştirmek ve yeni teknolojiler üretmek amacıyla Şekil 6. MEM-TEK Yerleşim alanı, İTÜ ve logosu