Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 56. Sayı (Mart 2013)

36 Su ve Çevre Teknolojileri • Mart 2013 Araştırma Harmandalı Düzenli Depolama Alanından Elde Edilecek Deponi Gazının Toplu Taşıma Araçlarında Yakıt Olarak Kullanılması Dr. Ali Kemal Çakır Ege Üniversitesi E ge Üniversitesi Öğretim Üyesi olan Doç. Dr. Hüseyin Günerhan yönetiminde Dr. Ali Kemal Çakır tarafından yapılan “İzmir Harmandalı Düzenli Depolama Ala - nı’ndaki Metan Gazı Potansiyelinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi” isimli doktora tezi sonucu İzmir’in mevcut atık sorunları kapsamında çözüm önerileri aşağıda verildiği gibi tespit edilmiştir. Enerjiye olan gereksinim geçmiş - ten günümüze hep insanoğlunun vazgeçilmezi olmuştur. Kuşkusuz gelecekte de bu durum artarak devam edecektir. Enerji tüketimi, alterna - tiflerini de çoğaltarak gün geçtikçe artmaktadır. Çevreye daha az zararlı olan yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı gittikçe önem kazanmakta - dır. Özellikle taşıtlarda CNG (Sıkıştı - rılmış Doğal Gaz) kullanımı önem arz etmektedir. Multi-Phase (Çoklu Faz) Modeli ile Tahmin Sonuçları Tablo 1’de verilen yıllık gaz mik - tarlarının toplanmasıyla, 2050 yılına kadar oluşabilecek deponi gaz mikta - rının Harmandalı Düzenli Depolama Alanı (HDDA) için yaklaşık 290 milyon m 3 mertebesinde olabileceği bulun - muştur. Bu değer, literatür esaslı yak - laşım ile bulunan 200-1600 milyon m 3 değerleri arasında kalmaktadır. Deponi gazındaki metan oranının %50 kabul edilmesi durumunda, gazın enerjiye dönüşmesini esas alan metan gazı miktarının ortalama 145 milyon m 3 civarında olabileceği söylenebilir. Harmandalı Düzenli Depolama Alanındaki Metan Gazından CNG Gazı Elde Edilmesi CNG’nin araçlarda kullanımına dair ülkemizde 2009 yılında İETT’de uygu - lama yapılmıştır. Yürütülen çalışmada, bir otobüse %100 doğalgazla çalışan motor takılarak çalışır hale getiril - miştir. Dönüşümü yapılan aracın performans deneylerinde, otobüse farklı tonajlarda yüklemeler yapılarak, çeşitli güzergâhlarda düz ve engebeli yollar ile rampalarda test sürüşleri yapılmıştır. Araç, test sürüşlerine tabi tutulduğu 2 aylık süre içerisinde değişik otobüs hatlarında yüklemeli test sürüşlerine devam etmiş, teknik olarak takip altında tutulmuştur. Bu süreçte oluşan parametreler Tablo 2’de verildiği gibidir. Test sürüşlerinde normal hat güzergâhları dışına çıkılmış olup, özel - likle 7 ton yükleme ile birçok rampa ve engebeli yolda deneme sürüşleri gerçekleştirilmiştir. Düşük devir - lerdeki vites aralıklarında debriyaj kavramasının iyi olduğu, rampalarda çekiş gücünün azalmadığı gözlenmiş - tir. Motor suyu sıcaklığının 78-82˚C aralığında seyrettiği, bazı uzun ve dik rampalarda maksimum 83-85˚C aralı - ğına çıktığı gözlenmiştir. Test sürüşle - rinde araç ortalama 0,34 m ³ /km doğal gaz tüketirken, hatlarda servise veril - dikten sonra ortalama yakıt tüketimi 0,40 m ³ /km’ye çıkmıştır. Doğalgaz tüketiminin, sefer sırasındaki durak ve trafik sürecine bağlı olarak artması normal olup, otobüs tamamen yolcu dolu iken (yaklaşık 7 tonluk yükleme ile) rampaları, eğimine göre 3. ve 2. viteslerde rahatlıkla çıkabilmiştir.