Makale !erde, küresel iklim değişikliğinden öncelikli olarak etkilenecek alan olan su üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu yaklaşımın temel hedeflerinden biri de gelecekte karşılaşılabilecek su sıkıntısı nedeniyle ülke sanayicisinin ulusal ve uluslararası alanda rekabet gücünü kaybetmemesi, maliyetlerinin artmaması ve rekabetçiliğinin sürclürülebilir bir zemine oturtulmasıdır. Bunun yanı sıra ekoverimlilik (temiz üretim) yaklaşımı ile su tasarrufunun yanı sıra sağlanabilecek diğer kazanımları da ortaya koymak amacıyla bir firmada ela doğrudan kimyasal tasarrufuna yönelik uygulamalar hayata geçirilmiştir. Pilot projeler kapsamında belirlenen öncelikli sektörlerde (tekstilderi, gıda-içecek, kimyasal madde, metal işleme-makine) faaliyet gösteren 6 firmada uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bu projelerdeki temiz üretim uygulamaları ve sağlanan kazanımlar aşağıda anlatılmıştır. 2 .1. Gıda Sektörü Gıda sektöründe faaliyet göstererek marine, fi.ime ve dondurulmuş deniz ürünleri üretimi gerçekleştiren firmanın proje öncesi yıllık su tüketimi yaklaşık 75.000 m3'tür. Firmanın ürün portföyünde hamsi içerikli ürünler başı çekmektedir ve hamsi işlenmesi aşamalarında önemli miktarda su tüketimi gerçekleşmektedir. Firmada hamsi işlenmesi prosesi iki aşamadan oluşmaktadır. Öncelikle kasalar halinde soğuk depolarda donmuş olarak saklanan hamsilerin su ile çözdürülmesi sağlanmakta, daha sonra ise çözdürülmüş hamsiler işçiler tarafından temizlenmektedir. Temiz üretim uygulamaları öncesinde firmanın hamsi çözdürme hattında su tüketimi yaklaşık 22.000 m3/yıl seviyelerindedir. Öte yandan hamsi temizleme işi su yardımı ile gerçekleştiği için bu bölümde de önemli miktarda (36.000 m3 ) su tüketilmektedir. Hamsi çözdürme ve temizleme işlemlerinde harcana 152 Suve ÇevreTeknolojileri•Nisan2012 su firmanın toplam su tüketiminin %77'sine karşılık gelmektedir. Firmada temiz üretim yaklaşımı ile hayata geçirilen uygulamalar çerçevesinde hamsi çözdürme ve temizleme bölümlerinde su tüketimini azaltma yönünde teknoloji değişikliği ve proses iyileştirmeleri gerçekleştirilmiştir. Hamsi çözdürme bölümüncle kullanılan suyun sistemde tekrar dönclürülmesini sağlayan bir su geri kazanım sisteminin yanı sıra ısı transferini artıran bir duşlama teknolojisine geçilmiştir. Gerçekleştirilen uygulama ile proje öncesi sisteme göre 4 kat hammaclclenin aynı anda çözclürülnıesi sağlanabilmektedir. Bu sayede hamsi çözdürme bölünıüncle % 45,8 su tasarrufu sağlanırken 1 ton hamsi çözdürmek için kullanılan su miktarı 28,4 m3ten 15,4 m3e düşürülmüştür (Çizelge 1). Eski sisteme göre daha kontrollü bir ısı transferi gerçekleştiği için ürün kalitesinde de belirgin bir artış olmuştur. Hamsi temizleme bölümüncle gerçekleştirilen uygulama ise bu bölümde kullanılan suyun arıtılarak yeniden kullanılmasına olanak tanımaktadır. Bu hatta kullanılan su, filtrasyon, çöktürme ve ozonlama süreçlerini içeren bir arıtma sisteminde arıtılmakta ve yeniden kullanılmaktadır. Bahsi geçen sistem konfigürasyonu uygulamaya alındıktan sonra firmada 1 ton hamsiyi temizlemek için tüketilen su 46,5 m3ten 16,4'e clüşürülmüştür Bu sayede firmada Proses Referans Değerler* en yüksek su tüketiminin gerçekleştiği hatlardan biri olan hamsi temizleme bölümüncle % 64,7 su tasarrufu sağlanmıştır ve literatürde bahsi geçen su tüketim miktarlarına (referans değerler) yaklaşılmıştır. Firmada hayata geçirilen uygulamalar ile ilgili proseslerde toplam % 57,5 su tasarruf elde edilirken yıllık 33.400 1113 su tüketiminin önüne geçilmiştir. Öte yandan yeraltı suyunun pompalanması için harcanan enerjiden yıllık 15.000 kWh mertebelerinde tasarruf edilmiştir. Bu tasarruf yılda 8,9 ton CO2 salımında azalma anlamına gelmektedir. 2.2. İçecek Sektörü İçecek sektörüne yönelik pilot uygulamanın gerçekleştirildiği firma meşrubat pazarına, meyve nektarı, meyveli içecek, gazlı içecek ve %100 meyve suyu gibi farklı ürünler sunmaktadır. Proje öncesi yıllık 851.000 111 3 suyun tüketildiği firmada meyve konsantresi ve meyve suyu üretim prosesleri en yoğun su tüketiminin gerçekleştiği hatlar olarak dikkat çekmektedir. Firmada işlenmek üzere tesise gelen meyveler yıkandıktan ve ön işlemden geçirildikten sonra pastörize edilerek meyve konsantresi haline clönüştürülmekteclir. Konsantre üretimi aşamasında soğutma prosesinde yeraltı suyu kullanılmaktadır. Uygulamalar öncesinde yıllık yaklaşık 346.000 111 3 gibi yoğun mikProjeÖncesi Mevcut Sağlanan SuTüketimi SuTüketimi Tasarruf (m' / ton hamsi) (m' / ton hamsi) (m' / ton hamsi) (%) HamsiÇözdürme 1-11 28,4 15,4 45,8 HamsiTemizleme 1-12 46,5 16,4 64,7 (Ayıklama) ilgili Prosesler Toplamı 2-23 74,9 31,8 57,5 • (Jespersenvd.,2000;EuropeanCommision2, 006)
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=