Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 39. Sayı (Temmuz-Ağustos 2011)

56 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz - Ağustos 2011 Rehber her bir durum ve tesisin kendi özel gerekleri ışığında yeniden değer- lendirilmesi gerekir. Bu nedenle, enerji verimliliği çalışmalarının etkisi ve geri ödeme süreleriyle ilgili belirli süreler belirtilmiştir. Yerel şartların olanak tanımadığı bazı durumlardaysa bu süreleri belirle- mek mümkün olmamıştır. Rehber, herhangi bir uygulama/sistem içerisinde yer alan enerji verimliliği önlemleriyle ilgili görüş oluştur- makta kullanılabileceği gibi, enerji verimliliği önlemlerinin herhangi bir tasarım içerisinde yeterince yer alıp almadığının kontrolünde de bir kontrol listesi olarak kulla- nılabilir. Bu rehberde özel şart ve teknik ayrıntılar yer almamaktadır. Bunun nedeni bu ayrıntıların her bir atıksu arıtma tesisinin büyüklük, tip ve diğer parametrelerine bağlı olmasıdır. Bu noktadan hareketle, rehberde özel şart ve teknik ayrıntılara girilmemiştir. Rehberin nasıl kullanılabileceği adım adım şu şekilde ifade edilebilir: 1. Rehberden muhtemel önlemlerin seçilmesi 2. Önlem içeriğinin sahadaki özel şartlara/ihtiyaçlara göre ayrıntılandırılması - Enerji verimliliğine etkiler - Ek maliyetler, maliyet-fayda analizi 3. Önlemin uygulanması yönünde karar alınması Yukarıda yer alan ilk aşamayla ilgili olarak rehberde ilgili önlem- leri içeren kapsamlı bir liste yer almaktadır. 2. ve 3. aşamalardaysa ilgili tesisin kendine has mühendis- lik imkan ve kabiliyetleri göz önüne alınmalıdır. 3.1.1. Önlemlerin Etkisi Önlemlerin enerji verimliliği açısından etkisi beş enerji tasarruf aralığıyla ifade edilir: Bu önlemler iki şekilde kullanı- labilir: 1. Halihazırda işletimi sorunsuzca devam eden bir tesiste enerji verimliliği sağlamak. Bu durumda değişikliklerden kaynaklanacak masraflar göz ardı edilmemelidir. 2. Mevcut ya da yeni kurulmuş olan bir tesiste ekipman ve proses gibi konularda tercih yapmak. Söz konusu olan, mevcut bir atıksu arıtma tesisiyse süreç yenileştirme (renovasyon) odaklı, yeni kurulacak bir tesis ise süreç tasarım odaklı olacaktır. Her iki durumda da arzu edilen enerji verimliliğini elde etmek için bir miktar yatırım yapılması gerekecektir. Bu durumda, bu gibi ek masraflar olacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Sorunsuz işletilmekte olan bir atıksu arıtma tesisinde, bahsedilen türde değişiklikler yapıldığında (ekipman yenilemek ihtiyacı olma- yacağından) uygulanan önlemlerin geri ödemesi için uzun bir süre geçmesi gerekeceği göz önüne alındığında, rehber açısından uygu- lanabilir olan, ikinci şıktır. Yüksek oranda enerji verimliliği elde edebilmek açısından ilave yatırımlar yapmak daha gerçekçi bir düşünce tarzıdır. Aşağıdaki rakamlar hazırlanırken 100.000 eşdeğer nüfusa hizmet verecek bir referans atıksu arıtma tesisi esas alınmıştır. Çürütmeyi de kapsayan önlemler için 250.000 eşdeğer nüfus baz alınabilir. Kabarcıklı havalandırıcıların (disk, tüp ya da plaka) oksijen trans- fer kapasitesi daha fazladır. Santrifüjlü kompresörlerin nispi enerji sarfiyatı daha düşüktür. 3.1.2. Yatırımlar İlave yatırım masraflarının tespi- tinde aşağıdaki kategoriler kullanıl- maktadır (rakamlar euro cinsinden ifade edilmiştir) Bu tercih nedeni şu şekilde açıklanabilir: Hollanda’da eşdeğer nüfus başına atıksu arıtma masrafı ortalama 35 euro’dur. Bu, 100.000 eşdeğer nüfusa hizmet veren bir arıtma tesisinde yıllık masrafın 3.5 milyon euro olacağı anlamına gelir. Yapılacak 1 milyon euro’luk bir yatırım yılda yaklaşık olarak 100.000 euro’luk sermaye maliyeti anlamına gelir, ki eşdeğer nüfus başına 35 euro tutarındaki toplam masrafla kıyaslandığında 1 euro’luk ilave masraf önemli görülmektedir. Burada belirtilen ilave yatırım tutarlarında Hollanda fiyatları temel alınmıştır. Hollanda’daki yatırım rakamları Türkiye’deki duruma göre % Etki Geri Ödeme Süresi İlave Yatırım % 10-20 5-10 < 500.000 - 1.500.000 Euro % Etki Geri Ödeme Süresi İlave Yatırım % 5-20 5-10 < 500.000 - 1.500.000 Euro < 10.1 < 50.000 < 100.000 < 250.000 < 250.000 < 0,5 milyon 0,5-1,0 milyon > 1,5 milyon < % 1 % 1-5 % 5-10 % 10-20 > % 20