Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 39. Sayı (Temmuz-Ağustos 2011)

46 Su ve Çevre Teknolojileri • Temmuz - Ağustos 2011 Teknik Kazan suyunun ve kondensatın pH değerini ayarlamak amacıyla FYA daima nötrleştirici aminler ile birlikte kullanılmaktadır. FYA esaslı şartlandırma programları uygu- lanırken, bu maddelerin spesifik özelliklerinin ve bu özelliklerin pratikteki sonuçlarının bilinmesi önemlidir. FYA’lar polikarboksilatlar gibi doğrudan kabuklanma önleyici değildirler. FYA’lar kristalizasyon işleminin başlangıcında oluşan mikro-kristal çekirdekler tarafından adsorblanır ve bu çekirdeklerin büyümesine engel olurlar. Sonuç olarak ise amorf ve birikme yapa- bilme kabiliyeti düşük yapılar meydana gelir (Şekil 2). FYA’nın metal yüzeylere karşı çok güçlü çekimi söz konusudur. Film oluşumu süreci, başta elektro- kimyasal empedans spektroskopisi [4, 6] ve fotoelektron spektrosko- pisi [7] olmak üzere çeşitli yöntem- lerle ayrıntılı olarak incelenmiştir. 8 ve 9 numaralı referanslarda empe- dans spektrumundan elde edilen polarizasyon direnci değerlerinin, demirin kaplama tabakasının göze- neklerinden içeri doğru çözünme- sindeki yük transferi direncinin bir ölçüsü olduğu belirtilmektedir. FYA tarafından oluşturulan film, oksijen, karbondioksit ya da karbonik asit gibi aşındırıcı maddelere karşı bir bariyer görevi görür. Oluşan koruyucu film, dozaj ayarlamaları yapılsa bile bozulma- dan kalır, dolayısıyla dozaj gereken düzeyin altına düştüğünde ya da kısa bir süreliğine dozajlama yapıla- madığında dahi filmde herhangi bir değişme olmaz. Güçlü yüzey çekimi nedeniyle, FYA’lar kalsiyum kireci ya da tam yapışmamış manyetit gibi tabakaları yavaş yavaş yüzeyden sökebilmektedir (Şekil 3). Buhar jeneratörlerinde kompakt, ince ve yumuşak manyetit kat- manların oluşumu arzu edilen bir durumdur. Özellikle yük değişim- leri olduğunda ve bu tür değişim- lerle beraber termal gerilimler meydana geldiğinde, düzensiz, kaba ve gözenekli örtücü katmandan par- çacıklar ya da iri parçalar koparak sıvı ya da buhar fazına karışabilir. Rostock Üniversitesi’nde yürütülen bir araştırma projesi [10] kapsamında deneme amaçlı buhar jeneratörlerinin borularında önceden tanımlanmış koşul- lar altında manyetit katmanları oluşturulmuş ve yüzey analize tabi tutulmuştur. FYA (Cetamine V 211) ile şartlandırma yapılan borularda klasik bir sodyum fosfatlı şartlandırma uygulanan borular- dakine kıyasla çok daha yumuşak ve daha homojen yüzey yapısı olduğu tespit edilmiştir. Şekil 4’te boruların konfokal lazer taramalı spektroskopisi (CLSM) yardımıyla elde edilen görüntüleri verilmiştir. FYA esaslı şartlandırmayı takiben ölçülen mikropürüzlülük 1.45 µm düzeyindeyken, fosfat programının uygulandığı borularda bu değer 2.25 µm’dir. Projenin temel amacı, Şekil 2. Kalsiyum karbonat kristalleri; ortamda film oluşturan amin yokken (üstte) ve varken (altta) Şekil 3. Bir buhar jeneratöründe oluşmuş kireç tabakasının film oluşturan aminlerin kullanımıyla zaman içinde temizlenmesi (Solda: Şartlandırma öncesi; Sağda: 1 yıl devam eden şartlandırma sonrası)